Հեռացող Բայդենի հետ ոչ մեկը հաշվարկներ չի կապում

Նա­խա­գահ Բայ­դենն այս օ­րե­րին Մեր­ձա­վոր Ա­րե­ւել­քում է: Դեռ մինչ մեկ­նե­լը՝ նա հրա­պա­րա­կա­յին հար­թա­կում  էր ներ­կա­յաց­րել, թե ո­րն է հիմ­նա­կան նպա­տա­կը. Սա­ու­դյան Ա­րա­բի­ա­յի հետ հա­րա­բե­րու­թյու­ննե­րը կար­գա­վո­րե­լը, դրա մի­ջո­ցով՝ նավ­թի հա­մաշ­խար­հա­յին գնե­րը նվա­զեց­նե­լը: Իսկ թե ին­չու հրա­պա­րա­կա­յին, ո­րոշ աղ­բյուր­ներ ակ­նար­կում են. սա­ուդ­նե­րը պար­զա­պես չեն ցան­կա­ցել նման այ­ցի մա­սին առ­հա­սա­րակ բա­նակ­ցել ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րի հետ:

Ի­ՐԱ­ՆԻ ԴԵՄ ՊԱ­ՏԵ­ՐԱ՞ԶՄ

Այս­պի­սով, թե­եւ Բայ­դենն ար­դեն Իս­րա­յե­լում է, բայց ան­գամ այդ դիր­քե­րից դեռ վերջ­նա­կա­նա­պես հստակ չէ, թե Սա­ու­դյան Ա­րա­բի­ա կհաս­նի՞, կամ բարձր մա­կար­դա­կով հան­դի­պում­նե­րի պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն­նե­ր կլի­նե՞ն: Ա­ռա­վել եւս, որ ար­դեն Իս­րա­յե­լում նա, ըստ ա­մե­նայ­նի, մտա­ծե­լով, թե սա­ուդ­նե­րին հա­ճո­յա­նում է, այն­պի­սի հայ­տա­րա­րու­թյուն­ներ հնչեց­րեց, որ կա­րող է մի­ան­գա­մայն հա­կա­ռակ է­ֆեկ­տը ստա­նալ: Այս­պես, են­թադ­րե­լով, թե սա­ուդ­նե­րը մի­ան­գա­մայն սուր հա­կա­մար­տու­թյան մեջ են Ի­րա­նի հետ, այդ թվում՝ Ե­մե­նի պատ­ճա­ռով, Բայ­դե­նը հրա­պա­րա­կավ՝ Իս­րա­յե­լի 12-րդ ա­լի­քին տված հար­ցազ­րույ­ցում հնա­րա­վոր հա­մա­րեց, որ ԱՄՆ-ն կա­րող է ուժ կի­րա­ռել Ի­րա­նի դեմ, ե­թե մի­ջու­կա­յին հա­մա­ձայ­նագ­րի շուրջ բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րը ձա­խող­վեն: Ընդ ո­րում, նա նա­եւ ԱՄՆ-ի այն­պի­սի դիր­քո­րո­շում  ներ­կա­յաց­րեց, ո­րի պա­րա­գա­յում, կա­րե­լի է ա­սել, որ բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րը հաս­տատ կձա­խող­վեն: Այն է՝ Բայ­դե­նը պնդում է, որ ան­կախ ա­մեն ին­չից, ԱՄՆ-ը մտա­դիր է Իս­լա­մա­կան հե­ղա­փո­խու­թյան պա­հա­պան­նե­րի կոր­պու­սը (ԻՀՊԿ) պա­հել ա­հա­բեկ­չա­կան կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րի ցու­ցա­կում՝ «Նույ­նիսկ ե­թե դա ձա­խո­ղի գոր­ծար­քը>>: Սրա­նով, ի­հար­կե, Թեհ­րա­նին մղում են, որ ո­րե­ւէ հա­մա­ձայ­նու­թյան ԱՄՆ-ի հետ չգնա, ո­րից հե­տո, դա­տե­լով Բայ­դե­նի ա­սած­նե­րից, պետք է օ­րա­կար­գա­յին դառ­նա Ի­րա­նի հետ պա­տե­րազ­մի հար­ցը:

Սա­կայն ար­դյոք դա կո­գե­ւո­րի՞ Սա­ու­դյան Ա­րա­բի­ա­յին, ինչ­քան էլ որ Ի­րա­նի հետ հա­կա­ռա­կորդ­ներ են: Ի­հար­կե, ե­թե ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րը կա­րո­ղա­նա­յին կրկնել Ի­րա­քի սցե­նա­րը, սա­ուդ­նե­րը մի­այն ու­րախ կլի­նե­ին: Սա­կայն Ի­րա­նը ոչ թե Ի­րաք է, այլ բազ­մա­պա­տիկ ան­գամ ա­վե­լի հզոր ուժ: Գու­մա­րած, հի­մա 1990-ական­նե­րը չեն, երբ փլուզ­վող ԽՍՀՄ-ն, ա­պա նա­եւ թույլ Ռու­սաս­տա­նը մի­այն պա­սիվ դի­տոր­դի կար­գա­վի­ճա­կով հե­տե­ւեն նման պա­տե­րազ­մին: Վեր­ջա­պես, Ի­րա­նի հետ ա­մե­նա­սերտ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի մեջ են, գլո­բալ ծրագ­րեր ու­նեն Չի­նաս­տա­նը եւ Հնդկաս­տա­նը, ո­րոնք եւս հա­զիվ թե պա­սիվ դի­տոր­դի դե­րում մնան: Կարճ ա­սած, ե­թե ան­գամ Ի­րա­նին  ԱՄՆ-ի հար­վա­ծը  չտա­նի Եր­րորդ աշ­խար­հա­մար­տի, ա­պա մի­եւ­նույնն է, ողջ Մեր­ձա­վոր Ա­րե­ւել­քում, այդ թվում՝ Սա­ու­դյան Ա­րա­բի­ա­յում եւ նրան են­թա­կա ա­րա­բա­կան աշ­խար­հում քա­րը քա­րին չի մնա:

Այս­պի­սով, ե­թե դեռ այդ եր­կիր չհա­սած, Բայ­դե­նը նման սար­սա­փազ­դու հե­ռան­կար­ներ է նկա­րագ­րում, Ալ-Ռի­ադն ինչ­պե՞ս է նրան դի­մա­վո­րե­լու: Ար­դյուն­քում, թե­րեւս պա­տա­հա­կան չէր, որ հենց Բայ­դե­նի սա­ու­դյան այ­ցի շե­մին նկատ­վեց մեկ ե­րե­ւույթ, ո­րը ոչ մի­այն տա­րա­ծաշր­ջա­նի, այլ աշ­խար­հի մասշ­տա­բով դա­րա­կազ­միկ հե­տե­ւանք­նե­րի կա­րող է տա­նել եւ պետք է որ Վա­շինգ­տո­նի հա­մար ա­ռա­վել քան լուրջ ազ­դակ դառ­նա:

ԹՈՒՐ­ՔԻ­ԱՆ ԹԵՔ­ՎՈՒՄ Է ԴԵ­ՊԻ ԲՐԻԿՍ

Այս­պես, մինչ Բայ­դե­նը պատ­րաստ­վում է հաս­նել Ալ-Ռի­ադ, ու­շագ­րավ հայ­տա­րա­րու­թյամբ հան­դես ե­կավ ԲՐԻԿՍ-ի նա­խա­գահ Պուր­նի­մա Ա­նան­դը: Ըստ նրա, Թուր­քի­ան, Սա­ու­դյան Ա­րա­բի­ան եւ Ե­գիպ­տո­սը ցան­կա­նում են մի­ա­նալ այս կազ­մա­կեր­պու­թյա­նը:

Սա, ի­հար­կե, անս­պա­սե­լի չէր. մեր է­ջե­րում եւս քա­նիցս ներ­կա­յաց­նե­լու ա­ռիթ ու­նե­ցել ենք, որ նշված երկր­ներն ու­նեն նման ծրագ­րեր: Բայց երբ այդ մա­սին հայ­տա­րա­րում է կազ­մա­կեր­պու­թյան պաշ­տո­նա­կան ղե­կա­վա­րը, բնա­կա­նա­բար, դա մի­ան­գա­մայն այլ տպա­վո­րու­թյուն է ա­ռաջ բե­րում: Այդ թվում, որ ե­թե բա­նը հա­սել է պաշ­տո­նա­կան հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րին, ա­պա կան բո­լոր նախ­նա­կան պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն­նե­րը: Ա­ռա­վել եւս, որ Ա­նանդն իր խոս­քը կա­ռու­ցեց այս­պես. «Բո­լոր այս երկր­նե­րը ցույց են տվել մի­ա­նա­լու ի­րենց հե­տաքրք­րու­թյու­նը եւ պատ­րաստ­վում են ան­դա­մակ­ցու­թյան հայտ ներ­կա­յաց­նե­լ>>:

Ի դեպ, հաշ­վի առ­նե­լով, որ Ի­րանն ար­դեն իսկ դի­մել է եւ ար­դեն այս աշ­նա­նը կա­րող է ԲՐԻԿՍ-ի ան­դամ դառ­նալ, ա­պա ստաց­վում է, որ Սա­ու­դյան Ա­րա­բի­ան իր դա­րա­վոր հա­կա­ռա­կոր­դի հետ կա­րող է ար­դեն հա­ջորդ տա­րի նույն կա­ռու­ցի կազ­մում հայտն­վել: Եվ այս տե­սան­կյու­նից  եւս Ալ-Ռի­ա­դի հա­մար հա­զիվ թե ող­ջու­նե­լի լի­նի Բայ­դե­նի նման պա­տե­րազ­մա­կան հռե­տո­րա­բա­նու­թյու­նը:

Գու­մա­րած, մի փոքր ա­ռաջ ընկ­նե­լով, նա­եւ այս ու­շագ­րավ դրվա­գը նկա­տենք: Այս­պի­սով, ե­թե նշված ծրագ­րերն ի­րա­կա­նա­նան (իսկ դրանք կար­ծես թե ի­րա­կա­նա­նա­լուն շատ մոտ են), ա­պա կստաց­վի, որ ՌԴ-ի, Չի­նաս­տա­նի եւ Հնդկաս­տա­նի ստեղ­ծած կազ­մա­կեր­պու­թյունն իր մեջ կնե­րա­ռի ողջ իս­լա­մա­կան աշ­խար­հը. Ի­րա­նը, որ­պես շի­ա իս­լա­մի ա­ռաջ­նորդ, Սա­ու­դյան Ա­րա­բի­ան՝ սու­նի իս­լա­մի ա­ռաջ­նոդ, ա­վե­լաց­րած իս­­լամա­կան այս ուղ­ղու­թյան մեջ մեծ հե­ղի­նա­կու­թյուն ու­նե­ցող Ե­գիպ­տոսը: Վեր­ջա­պես Թուր­քի­ան, որ լի­նե­լով ա­վե­լի շատ սու­նի իս­լա­մա­կան եր­կիր, այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ, իս­լա­մա­կան աշ­խար­հում, աս­պես ա­սենք, եր­րորդ ու­ժի դիր­քե­րում է:

Այն, որ այս հայ­տա­րա­րու­թյու­նը հնչեց Սա­ու­դյան Ա­րա­բի­ա Բայ­դե­նի այ­ցի շե­մին, թե­րեւս պա­տա­հա­կան չի կա­րող լի­նել: Սա մի­ան­գա­մայն պարզ ազ­դակ է, որ Վա­շինգ­տո­նը սա­ուդ­նե­րի հետ ոչ թե պար­զա­պես նավ­թի  նավ­թի գնե­րի խնդիր ու­նի լու­ծե­լու, այլ շատ ա­վե­լի գլո­բալ՝ աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան կողմ­նո­րոշ­ման: Հաշ­վի առ­նե­լով, որ դե­պի ԲՐԻԿՍ հա­յացք գցելն ար­դեն իսկ ԱՄՆ-ի 70 տար­վա դաշ­նակ­ցի կող­մից աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան հա­յացք­նե­րի փո­փո­խու­թյան ակ­նարկ է նշա­նա­կում, եւ ե­թե գնա մին­չեւ վերջ, ա­պա դրա­նով այդ փո­փո­խու­թյու­նը կկա­յա­նա:

Սա­կայն ան­գամ սա չէ Վա­շինգ­տո­նի, ա­վե­լի ճիշտ՝ անգ­լո­սաք­սո­նիզ­մի մի­ակ խնդի­րը: Մի­գու­ցե էլ ա­վե­լի վտան­գա­վոր ազ­դակ է այն, որ ԲՐԻԿՍ-ի ուղ­ղու­թյամբ պաշ­տո­նա­կան հա­յացք է գցում նա­եւ Թուր­քի­ան: Իսկ դա ար­դեն ԱՄՆ-ի հա­մար պար­զա­պես դաշ­նա­կից չէ, այլ ա­ռանց­քա­յին  ռազ­մա­կան դաշ­նա­կից, ա­ռանց ո­րի Վա­շինգ­տո­նին կմնա Մեր­ձա­վոր Ա­րե­ւել­քում հույ­սը դնել մի­այն Իս­րա­յե­լի վրա: Ընդ ո­րում, այդ հույ­սերն ար­դեն բա­վա­կա­նին թույլ կլի­նեն. մեկ կա­ռույ­ցի մեջ ողջ իս­լա­մա­կան աշ­խար­հի ներ­կա­յու­թյան պա­րա­գա­յում Իս­րա­յելն ինքն է հայտն­վում մի­ան­գա­մայն խո­ցե­լի վի­ճա­կում եւ ԱՄՆ-ի հա­մար հա­զիվ թե կա­րո­ղա­նա հու­սա­լի հե­նա­րան լի­նել: Ընդ ո­րում, այդ հե­ռան­կար­նե­րը, թե­րեւս, Իս­րա­յե­լը կան­խավ է հաշ­վար­կել՝ ան­գամ ուկ­րա­ի­նա­կան պա­տե­րազ­մի ըն­թաց­քում պահ­պա­նե­լով բա­վա­կա­նին նոր­մալ հա­րա­բե­րու­թյուն­ներ Ռու­սաս­տա­նի հետ: Ա­վե­լին, Իս­րա­յե­լում խմոր­վում է նա­եւ Եվ­րա­սի­ա­կան մի­ու­թյան խո­ղո­վա­կով ա­զատ ա­ռեւտ­րի գո­տու մեջ մտնե­լու գա­ղա­փա­րը, ո­րը կնշա­նա­կի աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կա­նու­թյան ո­րո­շա­կի վե­րագ­նա­հա­տում:

ԱՄՆ-Ն ԿԱ­ՐՈՂ Է ԴՈՒՐՍ ՄՂՎԵԼ ՄԵՐ­ՁԱ­ՎՈՐ Ա­ՐԵ­ՎԵԼ­ՔԻՑ

Բայ­դե­նի այս այ­ցը Մեր­ձա­վոր Ա­րե­ւելք ներ­կա­յաց­ված ընդ­հա­նուր ի­րա­վի­ճակն ինչ­քա­նո՞վ կա­րող է փո­խել, դժվար է ա­սել: Ա­մեն դեպ­քում, նման հե­ռան­կար­ներ տե­սա­նե­լի չեն: Ընդ ո­րում, հաշ­վի առ­նե­լով, որ այս այ­ցը Բայ­դե­նը ձեռ­նար­կեց, երբ ի­րար հա­ջոր­դող  սուր սկան­դալ­նե­րի մեջ է բուն ԱՄՆ-ում եւ ան­գամ ուլտ­րա­լի­բե­րալ շրջա­նակ­նե­րում, ո­րը նրան դարձ­րեց նա­խա­գահ, այս պա­հին մե­կը մյու­սի հե­տե­ւից ծանր հար­ված­ներ է հասց­նում: Օ­րի­նակ, երբ նա ար­դեն Իս­րա­յե­լում էր, ԱՄՆ-ում հեր­թա­կան անձ­նա­կան բնույ­թի հար­վա­ծը հասց­վեց նրան, թե նար­կո­ման որ­դուն՝

Հան­թեր Բայ­դե­նին Ուկ­րա­ի­նա­յից մարմ­նա­վա­ճառ­ներ են մա­տա­կա­րա­րել: Դրա վրա Հան­թե­րը ոչ մի­այն տաս­նյակ հա­զա­րա­վոր դո­լար­ներ է ծախ­սել՝ բժշկա­կան ծախ­սե­րի ան­վան տակ, այլ նա­եւ, որ պե­տա­կան հա­ղոր­դակ­ցու­թյան գծերն օգ­տա­գոր­ծել է մարմ­նա­վա­ճառ­նե­րին տե­ղա­փո­խե­լու հա­մար, ինչն ԱՄՆ-ում օ­րեն­քի լուրջ խախ­տում է: Իսկ ա­հա ներ­քին, ար­տա­քին եւ, ա­ռա­ջին հեր­թին՝ ուկ­րա­ի­նա­կան ուղ­ղու­թյամբ մասշ­տա­բա­յին ձա­խող­ման մա­սին ա­մե­նօ­րյա ռե­ժի­մով գրում են ուլտ­րա­լի­բե­րա­լիզ­մի ա­ռաջ­նա­յին հար­վա­ծա­յին լրատ­վա­մի­ջոց­նե­րը: Սրա­նից զատ, ար­դեն 30 տո­կո­սից էլ ցած ի­ջած Բայ­դե­նի վար­կա­նի­շը շռնդա­լից պար­տու­թյուն է խոս­տա­նում դե­մոկ­րատ­նե­րին՝ աշ­նա­նը կա­յա­նա­լիք ընտ­րու­թյուն­նե­րում, ո­րի դեպ­քում կկորց­նեն Կոնգ­րե­սը: Այ­սինքն, բո­լորն են հաս­կա­նում, որ Բայ­դե­նը հե­ռա­ցող ֆի­գու­րա է՝ դեռ ան­գամ նա­խա­գա­հա­կան ժամ­կե­տը չլրաց­րած: Ու այս ի­րա­վի­ճա­կում Սա­ու­դյան Ա­րա­բի­ա­յում, ա­ռա­վել եւս՝ Իս­րա­յե­լում նրա հետ հա­զիվ թե հաշ­վարկ­ներ կա­պող­ներ լի­նեն: Հաշ­վի առ­նե­լով նա­եւ, որ Բայ­դե­նի հե­ռա­նա­լով հա­զիվ թե ԱՄՆ-ի ներ­կա­յիս հիմ­նախն­դիր­նե­րը լուծ­վեն:

Մի խոս­քով, մի­ան­գա­մայն ռե­ալ է հա­վա­նա­կա­նու­թյու­նը, որ ԱՄՆ-ն կորց­նում է Մեր­ձա­վոր Ա­րե­ւել­քը՝ գործ­նա­կա­նում իր բո­լոր դաշ­նա­կից­նե­րով հան­դերձ (եվրո­պա­կան ուղ­ղու­թյամբ խնդիր­նե­րը դեռ մի կողմ թո­ղած): Եվ այն, որ մեր մեծ տա­րա­ծաշր­ջա­նում նման ա­ռանց­քա­յին փո­փո­խու­թյու­նը կփո­խի ա­մեն բան, այդ թվում՝ կով­կա­սյան ուղ­ղու­թյամբ, դար­ձել է ա­մե­նա­հա­վա­նա­կան տար­բե­րա­կը:

ՌԴ-ԻՐԱՆ-ԹՈՒՐ­ՔԻ­Ա ԳԼՈ­ԲԱԼ ՊԱՅ­ՄԱ­ՆԱ­ՎՈՐ­ՎԱ­ԾՈՒԹՅՈՒՆ­ՆԵՐ ԿԼԻ­ՆԵՆ

Այն, որ Բայ­դե­նից ան­մի­ջա­պես հե­տո Մեր­ձա­վոր Ա­րե­ւելք է մեկ­նում ՌԴ նա­խա­գահ Վլա­դի­միր Պու­տի­նը, ինչ խոսք, չի կա­րող պա­տա­հա­կան լի­նել: Նկա­տենք, այս այ­ցի մա­սին պաշ­տո­նա­պես հայ­տա­րար­վեց, երբ, պատ­կե­րա­վոր ա­սած, Բայ­դենն ար­դեն Իս­րա­յել թռչող օ­դա­նա­վում էր: Ա­վե­լի շատ նման է նրան, որ ծրագ­րե­լով Բայ­դե­նից ան­մի­ջա­պես հե­տո Մեր­ձա­վոր Ա­րե­ւելք մեկ­նե­լը, Պու­տի­նը հե­տապն­դում է, այս­պես ա­սենք, տա­րա­ծաշր­ջա­նում Բայ­դե­նի այ­ցի բո­լոր հնա­րա­վոր հե­տե­ւանք­նե­րը «մաք­րե­լու» նպա­տակ:

Այ­ցի պաշ­տո­նա­կան նպա­տա­կը Սի­րի­ա­յի հար­ցով ՌԴ-Իրան-Թուր­քի­ա հեր­թա­կան ե­ռա­կողմ հան­դի­պումն է, որն անց­կաց­վում է բա­վա­կա­նին ու­շագ­րավ ի­րա­վի­ճա­կում: Բանն այն է, որ այս օ­րե­րին Թուր­քի­ան Սի­ր­ի­այում քրդե­րի դեմ ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­ներ է սկսել, սա­կայն է­ա­կան քայ­լեր թուր­քե­րի կող­մից դեռ չի նկատ­վում: Այ­սինքն, ըն­դա­մե­նը ԱՄՆ-ին ցույց տվե­ցին, որ հար­ձակ­վում են նրա կող­մից հո­վա­նա­վոր­վող  քրդե­րի վրա ու կար­ծես թե դրա­նից հե­տո սպա­սում են, թե ինչ կպայ­մա­նա­վոր­վեն ռուս­նե­րի եւ պար­սիկ­նե­րի հետ: Հաշ­վի առ­նե­լով, որ ի­րա­վի­ճակ է փոխ­վում:

Այս­պես, քրդե­րը կար­ծես թե սկսում են հա­մոզ­վել, որ հա­նուն Ֆին­լան­դի­ա­յին եւ Շվե­դի­ա­յին ՆԱ­ՏՕ վերց­նե­լու, ԱՄՆ-ն ի­րենց խա­ղար­կեց, որ­պես ման­րադ­րամ: Այ­սինքն, ե­թե թուր­քերն անց­նեն մասշ­տա­բա­յին հար­ձակ­ման, ա­պա մի­ակ ու­ժը, որ կա­րող է նրանց օգ­նել, ար­դեն ոչ թե ԱՄՆ-ն է, այլ՝ ՌԴ-ն: Եվ կան ո­րո­շա­կի փոր­ձա­գի­տա­կան տվյալ­ներ, որ այս օ­րե­րին փոր­ձում են ակ­տի­վո­րեն բա­նակ­ցել ռուս­նե­րի հետ՝ փոր­ձե­լով ի­րենց հա­մար ճա­կա­տագ­րա­կան այս ի­րա­վի­ճա­կում ելք գտնել:

Մյուս կող­մից թուր­քե­րը, դեռ չգնա­լով մասշ­տա­բա­յին հար­ձակ­ման, ի­րենց հեր­թին ցույց տվե­ցին, որ պատ­րաստ են կոմպ­րո­միս­նե­րի ո­րոն­ման: Եվ, վեր­ջա­պես, փաս­տը, որ հան­դի­պու­մը Թեհ­րա­նում է, խո­սում է այն մա­սին, որ կոմպ­րո­մի­սը ցան­կա­լի է նա­եւ Ի­րա­նին:

Նա­յենք նա­եւ այս տե­սան­կյու­նից: Այս հան­դիպ­ման ծրագր­ման փու­լում էր, որ հայտ­նի դար­ձավ ԲՐԻԿՍ-ին Ի­րա­նի ա­ռա­ջի­կա ան­դա­մակ­ցու­թյան եւ Թուր­քի­ա­յի՝ ան­դա­մակ­ցու­թյան ծրագ­րե­րի մա­սին: Իսկ դա նշա­նա­կում է, որ Թեհ­րա­նի բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րում խոս­քը մի­այն քրդա­կան լո­կալ խնդրի մա­սին չի լի­նե­լու. շատ ա­վե­լի նման է, որ ե­րեք երկր­նե­րը փոր­ձե­լու են գլո­բալ ա­ռու­մով պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն­ներ ձեռք բե­րել քրդե­րով, Կով­կա­սով, տնտե­սա­կան ծրագ­րե­րով, այդ թվում՝ գլո­բալ բեռ­նա­փո­խադ­րում­նե­րի հայտ­նի նա­խագ­ծե­րով, է­ներ­գե­տի­կա­յով, սե­փա­ակն ար­ժույ­թով ա­ռեւտ­րով եւ մնա­ցած բա­զում այլ հար­ցե­րով հան­դերձ:

Ընդ ո­րում, այս բո­լոր ուղ­ղու­թյուն­նե­րում ՌԴ-ի եւ Ի­րա­նի մի­ջեւ ար­դեն իսկ ծրագ­րե­րի սինխ­րո­նա­ցում կա, այ­սինքն՝ հիմ­նա­կան շեշ­տը հենց Թուր­քի­ա­յի հետ պայ­մա­նա­վոր­վելն է:

Իսկ ա­հա Էր­դո­ղա­նը իր հա­մար շատ կա­րե­ւոր հարց է լու­ծե­լու՝ աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան ո՞ր ուղ­ղու­թյամբ է տես­նում Թուր­քի­ա­յի ա­պա­գան: Հաս­կա­նա­լի է՝ կցան­կա­նա հաղ­թող կող­մում տե­ղա­վոր­վել: Բայց ե­թե ան­գամ ինքն իր հա­մար ո­րո­շի, որ ա­վե­լի ու­ժեղ է ԱՄՆ-ի դիր­քե­րը, մեկ է՝ ա­մե­րի­կյան դաշ­տում ա­պա­գան հե­ռան­կա­րա­յին չէ: Թե­կու­զեւ հաշ­վի առ­նե­լով այն ինք­նա­խոս­տո­վա­նա­կան ցուց­մուն­քը, ո­րով նա­խօ­րե­ին հան­դես ե­կավ ա­մե­րի­կյան քա­ղա­քա­կա­նու­թյան ազ­դե­ցիկ դեմ­քե­րից մե­կը՝ նա­խա­գա­հի նախ­կին խորհր­դա­կան Ջոն Բոլ­թո­նը:

Հի­շեց­նենք, վեր­ջերս Բոլ­թոնն ուղ­ղա­կի­ո­րեն հայ­տա­րա­րեց, որ գա­լիք տար­վա թուր­քա­կան ընտ­րու­թյուն­նե­րում կփոր­ձեն հաս­նել հե­ղաշրջ­ման՝ տա­պա­լե­լով Էր­դո­ղա­նին: Եվ ա­հա այդ ինք­նա­խոս­տո­վա­նա­կան ցուց­մունքն այն մա­սին է, որ այդ ծրագ­րե­րը մեր­կա­պա­րա­նոց չեն, այ­սինքն՝ որ Բոլ­թո­նը հենց այդ հե­ղաշր­ջու­մի գլխա­վոր մաս­նա­գետ­նե­րից մեկն է: Այս­պես, CNN-ի ե­թե­րում նա, պա­տաս­խա­նե­լով հար­ցին, թե հե­ղաշր­ջում կազ­մա­կեր­պե­լը բարդ բան չէ, նա հայ­տա­րա­րեց. «Որպես մե­կը, ով օգ­նել է պե­տա­կան ​​հե­ղաշրջ­ման ծրագր­մա­նը, ոչ թե այս­տեղ, այլ՝ աշ­խար­հի այլ մա­սե­րում, ես հա­մա­ձայն չեմ: Դա շատ աշ­խա­տանք է պա­հան­ջում»: Այս­պի­սով, Բոլ­թո­նը խոս­տո­վա­նում է, որ ան­ձամբ մաս­նակ­ցել է աշ­խար­հի տար­բեր հատ­ված­նե­րում «պե­տա­կան ​​հե­ղաշրջ­ման ծրագր­մա­նը»: Դա, հաս­կա­նա­լի է, մի­ջազ­գա­յին նշա­նա­կու­թյան հան­ցա­գոր­ծու­թյուն է, եւ ե­թե այդ խոս­տո­վա­նու­թյու­նից 5 րո­պե անց ա­մե­րի­կյան ՀՖԲ-ն Բոլ­թո­նին կա­լան­քի տակ չա­ռավ, ա­պա դա ակ­նար­կում է, որ ե­ղել է պե­տու­թյան հո­վա­նա­վո­րու­թյու­նը:

Սա­կայն այս դեպ­քում խնդրին այլ կող­մից նա­յենք. իսկ «աշխար­հի այլ մա­սեր» աս­վածն ի՞նչ է նշա­նա­կում: Օ­րի­նակ, Հա­յաս­տանն այդ ցան­կո՞ւմ է, հաշ­վի առ­նե­լով, որ մեր «հե­ղա­փո­խու­թյու­նից» շատ չան­ցած, Բոլ­թոնն այս­տեղ հրա­հանգ­ներ էր տա­լիս: Կամ թուր­քա­կան չհա­ջող­ված հե­ղաշրջ­ման փոր­ձը եւ ներ­կա­յիս տնտե­սա­կան հար­ձա­կում­նե­րը Բոլ­թո­նի ա­սած ցան­կո՞ւմ է: Պետք է որ, քա­նի որ, կրկնենք, վեր­ջերս բա­ցա­հայտ էր խո­սում Էր­դո­ղա­նին տա­պա­լե­լու ծրագ­րե­րի մա­սին: Ընդ ո­րում, քա­նի որ դրա­նից հե­տո ՀՖԲ-ն Բոլ­թո­նին չկա­լա­նա­վո­րեց, ա­պա դա Էր­դո­ղա­նի հա­մար պետք է որ ազ­դակ լի­նի, որ Բոլ­թոնն այս­տեղ ըն­դա­մե­նը գոր­ծիք­նե­րից մեկն է, եւ թուր­քա­կան հե­ղաշր­ջու­մը ե­ղել եւ մնում է ա­մե­րի­կյան ծրագ­րե­րի մեջ, ինչ­քան էլ որ ՆԱ­ՏՕ-ական դաշ­նա­կից­ներ են:

Հաշ­վի առ­նե­լով նման հե­ռան­կար­նե­րը, թե­րեւս Էր­դո­ղանն էլ ա­վե­լի է հակ­ված դառ­նում ռուս-իրա­նա­կան պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյու­ննե­րի հար­ցում: Ա­սենք, ԲՐԻԿՍ-ի ուղ­ղու­թյամբ նրա նման հա­յացք­ներն էլ են նույ­նի մա­սին խո­սում:

Եվ, ի­հար­կե, մեզ հա­մար այս ի­րա­վի­ճա­կում ա­ռաջ­նա­յին հարց է՝ իսկ կո­վկա­սյան տա­րա­ծաշր­ջա­նը, այդ թվում՝ Հա­յաս­տանն ու Ար­ցախն այդ «բա­զար­նե­րում» ի՞նչ ձե­ւա­չա­փով են ըն­կալ­վում: Որ­պես ինք­նու­րույն սու­բյեկտ­ներ, հա­զիվ թե, ա­ռա­վել եւս հաշ­վի առն­ե­լով այն ջերմ խա­ղե­րը, ո­րոնք մեր իշ­խա­նա­վոր­նե­րը վա­րում են ա­րեւմ­տյան ուղ­ղու­թյամբ:

Մյուս կող­մից էլ, Ռու­սաս­տա­նը տա­րա­ծաշր­ջա­նը հա­մա­րում է իր ա­վան­դա­կան ազ­դե­ցու­թյան գո­տին, եւ մնում է հու­սալ, որ ո­րե­ւէ ցան­կու­թյուն չու­նի այն կի­սել ո­րե­ւէ մե­կի հետ:

ՔԵ­ՐՈԲ ՍԱՐԳ­ՍՅԱՆ