Նոր պատերա՞զմ, թե՞ դեռ միայն «մարտով հետախուզություն»

ՆՈՐ ՊԱ­ՏԵ­ՐԱԶ­ՄԻ ՓՈ՞ՐՁ, ԹԵ՞ ԴԵՌ ՄԻ­ԱՅՆ «ՄԱՐ­ՏՈՎ ՀԵ­ՏԱ­ԽՈՒ­ԶՈՒ­ԹՅՈՒՆ»

Կար­ծես թե այս ան­գամ Ադր­բե­ջանն իր իսկ ա­վան­դույ­թը խախ­տեց: Նկա­տի ու­նենք, որ ա­զե­րի­նե­րը Քա­ռօ­րյա պա­տե­րազ­մը սկսե­ցին 2016թ. ապ­րի­լի 1-ին՝ լույս շա­բաթ գի­շե­րով: 44-օրյա պա­տե­րազ­մը՝ սեպ­տեմ­բե­րի 27-ին՝ լույս կի­րա­կի գի­շերը: Այ­սինքն, հանգս­տյան օ­րե­րին, ին­չը ո­րո­շա­կի տրա­մա­բա­նու­թյուն ու­նի: Բայց ա­հա այս ան­գամ սկսեց գրո­հել հա­յաս­տա­նյան սահ­ման­նե­րը է­լի գի­շե­րով, բայց ե­րեք­շաբ­թի օր­վա:

Ա­ԼԻ­Ե­ՎԸ ԽԱԽ­ՏԵՑ ՍԵ­ՓԱ­ԿԱՆ «ԱՎԱՆ­ԴՈՒՅ­ԹԸ»

Ին­չո՞ւ, սխա՞լ է այն պատ­կե­րա­ցու­մը, որ Բա­քուն, ինչ­պես օ­րի­նակ ժա­մա­նա­կին Ֆա­շիս­տա­կան Գեր­մա­նի­ան, գե­րա­դա­սում է հար­ձակ­ման անց­նել հանգս­տյան օ­րե­րին, երբ հար­ձակ­ման են­թարկ­վող պե­տու­թյան ներ­քին հա­մա­կար­գե­րը հանգս­տյան ռե­ժի­մի մեջ են: Չէ, սա ի­րոք կա­րե­ւոր գոր­ծոն է, Բա­քուն սա, ինչ­պես ան­ցյա­լի փոր­ձը հու­շում է, աչ­քա­թող չէր ա­նի: Ու­րեմն՝ ին­չո՞ւ չհար­ձակ­վեց, ա­սենք, ան­ցած լույս կի­րա­կի: Չնա­յած, շա­բաթ օ­րը դեռ Հա­յաս­տա­նում էր Ե­ԱՀԿ Մինս­կի խմբի ԱՄՆ նո­րան­շա­նակ հա­մա­նա­խա­գահ, Կով­կա­սյան բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի հար­ցե­րով ա­վագ խորհր­դա­կան Ֆի­լիպ Ռի­քե­րին, ով ամ­սի 10-ին հան­դի­պեց Նի­կո­լի հետ եւ մի­այն ամ­սի 11-ին հե­ռա­ցավ: Սա՞ էր, որ Ա­լի­ե­ւին կաշ­կան­դեց՝ շա­բաթ-կի­րա­կի հար­ձակ­վել, թե՞ Ռի­քե­րի այդ այ­ցի հետ կապ­ված ինչ-որ տե­ղե­կու­թյան էր սպա­սում: Բայց լավ, այդ դեպ­քում կա­րող էր, չէ՞ սեպ­տեմ­բե­րի 17-18-ին հար­ձակ­վել: Բայց դա էլ կա­րող էր ար­դեն ուշ լի­նել…

Այս ժա­մա­նա­կա­ցույ­ցի մա­սին հենց այն­պես չէ, որ խո­սե­ցինք, այս­տեղ, վստահ ենք, շատ կա­րե­ւոր դե­տալ կա: Փոր­ձենք հիմ­նա­վո­րել:

Ինչ­պես ա­վե­լի վաղ են­թադ­րե­լու ա­ռիթ ու­նե­ցել ենք, Խար­կո­վի տա­րած­քից ռու­սա­կան զոր­քե­րի դուրս գա­լը հե­տե­ւյալ ա­ռանց­քա­յին հար­ցադ­րում­ներն ա­ռաջ բե­րե­ցին՝ դա ինք­նա­կամ նա­հա՞նջ էր՝ ինչ-ինչ նկա­տա­ռում­նե­րից ել­նե­լով, թե՝ պար­տադր­ված: Այս հար­ցադր­ման հետ կապ­ված քննար­կում­նե­րի պա­կաս այս օ­րե­րին չի զգաց­վում, եւ դա հաս­կա­նա­լի է, հաշ­վի առ­նե­լով դրա պա­տաս­խա­նի կա­րե­ւո­րու­թյու­նը գործ­նա­կա­նում ողջ աշ­խար­հի հա­մար: Այ­սինքն, ե­թե պարզ­վի, որ ռուս­ներն ինչ-որ նկա­տա­ռու­մնե­րով են հետ քաշ­վել, դա գործ­նա­կա­նում բան չի փո­խում: Բայց ե­թե պարզ­վի, որ ստիպ­ված նա­հանջ էր, ա­պա դա կլի­նի ռու­սա­կան բա­նա­կի թու­լու­թյան ազ­դակ, ո­րը շա­տե­րի հա­մար է ե­րա­զանք: Այդ թվում՝ Ադր­բե­ջա­նի, Թուր­քի­ա­յի, ո­րոնք ռու­սա­կան զի­նու­ժի թու­լու­թյան ա­ռա­ջին իսկ ռե­ալ նշա­նի դեպ­քում կփոր­ձեն ա­ռի­թից օգտ­վել, ինչ­պես որ քա­նիցս ներ­կա­յաց­նե­լու ա­ռիթ ու­նե­ցել ենք: Այդ թվում, մեր վեր­ջին հրա­պա­րակ­ման մեջ. «Իսկ թե ինչ կլի­նի, ե­թե Էր­դո­ղանն ու Ա­լի­ե­ւը հան­կարծ մտա­ծեն, թե ՌԴ-ն ա­մե­նե­ւին էլ այն գե­րու­ժը չէ, ինչ­պի­սին պատ­կե­րաց­նում է­ին, կա­րե­լի է կռա­հել»: Ի դեպ, նույն հրա­պա­րակ­ման մեջ մի­ա­ժա­մա­նակ հե­տե­ւյալն է­ինք ընդգ­ծել. «ԱՄՆ-ն ա­մե­նե­ւին էլ պա­րապ նստած չէ եւ փոր­ձում է թուրք-ազե­րի­ա­կան տան­դե­մի հա­մար ռուս­նե­րի թու­լու­թյան մա­սին հա­մոզ­մունք ներշն­չել: Ե­թե հա­ջող­վի, դա Մոսկ­վա­յի հա­մար կնշա­նա­կի «երկրորդ ճա­կատ», որն ան­շուշտ Վա­շինգ­տո­նի ա­մե­նա­կա­րե­ւոր ե­րա­զանք­նե­րի թվում է…»:

Այս­պի­սով, Խար­կո­վի այդ ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րից հե­տո Ա­լի­ե­ւը, ինչ խոսք, «կազ­մը պատ­րաստ» վի­ճա­կում էր, կա­րե­լի է նա­եւ են­թադ­րել, որ ո­րո­շա­կի ազ­դակ­նե­րի էր սպա­սում Ռի­քե­րի հա­յաս­տա­նյան այ­ցից, եւ դա ան­ցած շա­բաթ-կի­րա­կի Հա­յաս­տա­նի սահ­ման­նե­րին հար­վա­ծե­լը պետք է որ ձգեր: Ի­հար­կե, կա­րե­լի էր սպա­սել մին­չեւ մյուս շա­բաթ՝ «ավան­դույ­թը» չխախ­տե­լու հա­մար: Բայց դա առն­վազն ցան­կա­լի չէ եր­կու կա­րե­ւոր նկա­տա­ռում­նե­րով: Նախ, ե­թե ըն­դու­նենք, որ Ռու­սաս­տա­նը Խար­կո­վում պար­տադր­ված է նա­հան­ջել, ա­պա դրա­նից հե­տո ինչ­քան ժա­մա­նակ ձգվի, այն­քան ՌԴ-ն եւ ռու­սա­կան հան­րու­թյունն այդ շո­կից կհասց­նեն դուրս գալ, եւ ըստ այդմ էլ, հայ­-ադր­բե­ջա­նա­կան այս նոր բա­խում­նե­րի հետ կապ­ված դիր­քո­րո­շումն ու անհ­րա­ժեշ­տու­թյան դեպ­քում նա­եւ գոր­ծո­ղու­թյուն­ներն էլ ա­վե­լի կոշ­տաց­նել: Կարճ ա­սած, ներ­կա­յումս ուկ­րա­ի­նա­կան պա­տե­րազ­մում ռուս­նե­րի հա­մար ա­մե­նա­ծանր փուլն է, եւ Ա­լի­ե­ւը պետք է փոր­ձեր ժամ ա­ռաջ օգտ­վել այդ ա­ռի­թից:

Երկ­րոր­դը, ըստ իս, ա­մե­նա­կա­րե­ւո­րը. ար­դեն տե­ղե­կաց­նե­լու ա­ռիթ­ներ ու­նե­ցել ենք, որ սեպ­տեմ­բե­րի 15-ին Սա­մար­ղան­դում մեկ­նար­կում է Շան­հա­յի հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան կազ­մա­կեր­պու­թյան (ՇՀԿ) գա­գաթ­ա­ժո­ղո­վը, ո­րին Վա­շինգ­տոնն ան­հանգստու­թյամբ է սպա­սում: Նախ, այն­տեղ սպաս­վում է, որ Պու­տի­նը մի շարք կա­րե­ւոր հայ­տա­րա­րու­թյուն­ներ կա­նի ուկ­րա­ի­նա­կան պա­տե­րազ­մի մա­սին, այդ թվում՝ ռու­սա­կան նոր ռազ­մա­վա­րու­թյա­ն մա­սին, ո­րը կա­րող է փա­րա­տել այն հնա­րա­վոր մտա­վա­խու­թյու­ննե­րը, ո­րոնք կա­րող են Խար­կո­վից հե­տո ու­նե­նալ ՇՀԿ-ի ան­դամ­նե­րը եւ, ա­ռա­ջին հեր­թին՝ Չի­նաս­տա­նը ռու­սա­կան զեն­քի ամ­րու­թյան հետ կապ­ված: Եվ երկ­րոր­դը, ե­թե ա­մեն ինչ նոր­մալ ըն­թա­նա, ա­պա կա­րող է ո­րո­շում կա­յաց­վել ՇՀԿ-ն ո­րակա­կան այլ մա­կար­դակ տե­ղա­փո­խե­լու մա­սին, հենց որն էլ Վա­շինգ­տո­նի հա­մար, ըստ տար­բեր հե­ղի­նա­կա­վոր փոր­ձա­գետ­նե­րի, վա­տա­գույն սցե­նար է: Ըստ այդմ էլ, ի­հար­կե, պա­տա­հա­կան չէր, որ ինչ­պես Խար­կո­վում, այն­պես էլ հայ-ադրբե­ջա­նա­կան գո­տում Մոսկ­վա­յի դեմ սրա­ցում­նե­րը սկսվե­ցին ՇՀԿ-ի գա­գա­թա­ժո­ղո­վի շե­մին: Մի­ա­ժա­մա­նակ, այս տե­սան­կյու­նից պա­տա­հա­կան չէր կա­րող լի­նել նա­եւ, որ Ադր­բե­ջանն այդ սրա­ցում­նե­րին գնաց իր «հին ա­վան­դույ­թը» խախ­տե­լով:

ՀԵ­ՏԱ­ԽՈՒ­ԶՈՒ­ԹՅՈՒՆ՝  ՄԱՐ­ՏՈՎ

Բայց մյուս կող­մից էլ Ա­լի­ե­ւը, լի­նե­լով ա­մե­նե­ւին էլ ոչ հի­մար մարդ, ինչ­պես նա­եւ Նի­կո­լը, պետք է քաջ գի­տակ­ցե­ին, որ Խար­կո­վի այդ նա­հան­ջը դեռ քիչ բան է նշա­նա­կում՝ ռուս­նե­րի ռազ­մա­կան պո­տեն­ցիա­լը ռե­ալ գնա­հա­տե­լու հա­մար: Գու­մա­րած, Ա­լի­ե­ւի հա­մար մեծ նշա­նա­կու­թյուն ու­նի այն հար­ցը, թե Թուր­քի­ան, ան­գամ Խար­կո­վից հե­տո պատ­րա՞ստ է գնալ ռուս­նե­րի հետ ուղ­ղա­կի բախ­ման: Ե­թե պարզ­վի, որ՝ ոչ, ա­պա պա­տե­րազ­մի գնալն էս գլխից ձա­խող­ված գործ կա­րե­լի է հա­մա­րել: Իսկ Էր­դո­ղա­նը, հի­շեց­նենք, իր հեր­թին է մաս­նակ­ցե­լու ՇՀԿ-ի գա­գա­թա­ժո­ղո­վին, ծրագր­ված է Պու­տի­նի հետ երկ­կողմ հան­դի­պում, եւ ա­սել, թե դրա շե­մին կա­րող է ռուս­նե­րի հետ բախ­ման մեջ մտնե­լու վերջ­նա­կան ո­րո­շում ու­նե­նալ, հա­զիվ թե տե­ղին լի­նի: Սահ­մա­նա­յին «փոք­րիկ» բախ­ման «դաբ­րո» Էր­դո­ղա­նը մի­գու­ցե տար՝ հու­սա­լով, որ դա Պու­տի­նի հետ հան­դիպ­ման ժա­մա­նակ կամ­րաց­նի իր դիր­քե­րը: Բայց ոչ մասշ­տա­բա­յին պա­տե­րազ­մի, ո­րի դեպ­քում կհայտն­վեր ան­ցան­կա­լի եր­կընտ­րան­քի ա­ռաջ: Կա՛մ, չնա­յե­լով ներ­թուր­քա­կան ծանր ի­րո­ղու­թյուն­նե­րին, այդ վի­ճա­կը նա­եւ ՌԴ-ի օգ­նու­թյամբ հաղ­թա­հա­րե­լու սպա­սե­լիք­նե­րին, ռուս­նե­րի հետ մտնել պա­տե­րազ­մի մեջ՝ ա­նո­րոշ հույ­սե­րով: Կա՛մ մե­նակ թող­նել նման պա­տե­րազմ մտած «փոքր եղ­բո­րը», որն այդ դեպ­քում նրա հա­մար կդառ­նար կոր­ծա­նա­րար:

Այս ա­մե­նից զատ, պետք է նա­եւ հաշ­վի առ­նել, որ մասշ­տա­բա­յին հար­ձա­կու­մը կլի­ներ ուղղ­ված ինչ­պես ՌԴ-ին, ո­րը Հա­յաս­տա­նի հետ ու­նի հա­մա­պա­տաս­խան պայ­մա­նա­գիր, այն­պես էլ՝ ՀԱՊԿ-ին: Ընդ ո­րում, այս վեր­ջին դրվա­գը եւս ՌԴ-ի հա­մար իս­կա­կան քա­ղա­քա­կան փոր­ձա­քար կլի­ներ. ան­կախ մնա­ցած բո­լոր բար­դու­թյուն­նե­րից, ՀԱՊԿ ան­դա­մի դեմ, ո­րի հետ նա­եւ երկ­կողմ պայ­մա­նագ­րով ես կապ­ված, չպա­տաս­խա­նե­լը կնշա­նա­կեր պաշ­տո­նա­պես ՀԱՊԿ-ը, ա­պա նա­եւ ԵՏՄ-ն «թա­ղել»: Մի­գու­ցե ՌԴ-ի հա­մար այդ կա­ռույց­ներն աս­տի­ճա­նա­բար բեռ են դառ­նում, նման վար­կած էլ կա: Սա­կայն ե­թե պար­տադր­ված ես գնում դրանց «թա­ղե­լուն», այն էլ՝ Խար­կո­վից հե­տո, ա­պա դա կդառ­նար ծանր հար­ված: Ա­ռա­վել եւս, երբ հա­յաս­տա­նյան ուղ­ղու­թյամբ դիր­քե­րը զի­ջելն ար­դեն իսկ Մոսկ­վա­յի հա­մար ծանր հար­ված կլի­նի: Այս ա­մե­նը եւ մի շարք այլ հան­գա­մանք­ներ հաշ­վի առ­նե­լով, Ա­լի­ե­ւը պետք է որ գի­տակ­ցի, որ մասշ­տա­բա­յին հար­ձակ­ման գնա­լու դեպ­քում Մոսկ­վան, մեծ հա­վա­նա­կա­նու­թյամբ, կպա­տաս­խա­նի: Ընդ ո­րում, ան­կախ նրա­նից, թե ինչ ռե­ակ­ցի­ա կու­նե­նա Ան­կա­րան, եւ Վա­շինգ­տոնն ինչ սո­ու­սով դա կհրամց­նի:

Կա նա­եւ Ի­րա­նը, ո­րը չհա­պա­ղեց նա­խա­գա­հի մա­կար­դա­կով կա­պի դուրս գալ Նի­կո­լի հետ՝ վե­րա­հաս­տա­տե­լով Թեհ­րա­նի հայտ­նի դիր­քո­րո­շու­մը տա­րա­ծաշր­ջա­նում սահմ­աննե­րի փո­փո­խու­թյան ան­թույ­լատ­րե­լի­ու­թյան մա­սին: Թե նման փոր­ձի դեպ­քում գործ­նա­կա­նում ինչ­պես կվար­վի Թեհ­րա­նը, ի­հար­կե, մութ է մնում: Բայց հաշ­վի առ­նե­լով, որ մեծ հա­վա­նա­կա­նու­թյամբ Հա­յաս­տա­նի հետ հա­ղոր­դակ­ցու­թյան ու­ղի­նե­րի խզման դեպ­քում Ի­րանն իր սահ­ման­նե­րին կու­նե­նա ՆԱ­ՏՕ-ական՝ առն­վազն ի դեմս Թուր­քի­ա­յի, հնա­րա­վոր է նա­եւ իս­րա­յե­լյան խմբա­վո­րում­ներ, մեծ է հա­վա­նա­կա­նու­թյու­նը, որ ի­րա­նա­կան բա­նա­կը տե­ղը նստած չի մնա: Ա­մեն դեպ­քում, այդ ռիս­կը եւս Ա­լի­ե­ւը չի կա­րող աչ­քա­թող ա­նել:

Չնա­յած նա­եւ նկա­տենք, որ Ադր­բե­ջա­նի գոր­ծո­ղու­թյու­նն­երում տե­սա­նե­լի չէր նա­եւ մեծ պա­տե­րազմ սկսե­լու ծրա­գիրը: Հիմ­նա­կա­նում գոր­ծում էր հրետա­նին, եւ չնկատ­վե­ցին կոնկ­րետ հատ­ված­նե­րում ճեղք­ման գնա­լու փոր­ձեր: Ա­վե­լի ճիշտ, սա նման էր մար­տով հե­տա­խու­զու­թյան՝ Մոսկ­վա­յի, մի­գու­ցե նա­եւ Թեհ­րա­նի ռե­ակ­ցի­ան ստու­գե­լու հա­մար: Ե­թե հար­մար ռե­ակ­ցի­ա լի­ներ, ինչ կա որ, կա­րե­լի էր ա­ռաջ գնալ: Բայց ե­ղավ Պու­տի­նի ան­մի­ջա­կան մի­ջամ­տու­թյու­նը, եւ դրան հա­ջոր­դեց զի­նա­դա­դար:

Կպահ­պան­վի՞ զի­նա­դա­դա­րը, դա նույն­պես կախ­ված է այն նույն հար­ցադ­րում­նե­րից, ո­րոնք հնչեց­րինք. Ա­լի­եւն ու Էր­դո­ղա­նը կգա՞ն այն մտքին, որ կա­րող են Պու­տի­նի «գլխից թռնել», կվերսկ­սեն հար­ձա­կու­մը, չե՞ն գա, չեն սկսի: Ընդ ո­րում, ան­կախ ա­րեւմ­տյան պար­տադ­րանք­նե­րի եւ նի­կո­լյան լո­լո­նե­րի:

ՄԻ­ԱԿ  ՓՐԿՈՒ­ԹՅՈՒ­ՆԸ  ՄԻ­ՈՒ­ԹԵ­ՆԱ­ԿԱՆ ՊԵ­ՏՈՒ­ԹՅՈՒՆՆ Է

Այս հեր­թա­կան ադր­բե­ջա­նա­կան հար­ձակ­ման հետ կապ­ված, ի­հար­կե, կա նա­եւ մեկ այլ հարց՝ իսկ ին­չո՞վ էր զբաղ­ված Նի­կո­լը: Ո­րոշ բա­ներ տե­սանք: Օ­րի­նակ, ի տար­բե­րու­թյուն 44-օրյա պա­տե­րազ­մի, այս ան­գամ ա­րա­գո­րեն, գրե­թե ա­զե­րի­ա­կան ա­ռա­ջին կրա­կոց­նե­րին զու­գա­հեռ, գի­շե­րով դի­մեց ռուս­նե­րին եւ ՀԱՊԿ-ին, թե օգ­նու­թյան ե­կեք:

Բայց այս­տեղ մեկ հե­տաքր­քիր նրբե­րանգ կա. իսկ Նի­կոլն այդ­քան վստա՞հ էր, որ ի­րենց հա­մար այս ծանր պա­հին Մոսկ­վան Հա­յաս­տա­նին օգ­նե­լու հա­մար ու­ժեր կա­րող էր գտնել: Ու ե­թե պարզ­վի, որ՝ ոչ, պետք է այս ան­գամ էլ սկսեր աղմ­կել, թե ռուս­ներն ի­րենց պար­տա­կա­նու­թյու­նը չկա­տա­րե­ցի՞ն: Իսկ չէ­ի՞ն կա­րող սպա­սել մինչ լու­սա­բաց, գո­նե տես­նե­լու հա­մար, թե Մոսկ­վա­յի քա­ղա­քա­կան մի­ջամ­տու­թյունն ար­դյունք տա­լի՞ս է:

Լավ, հե­ռուն տա­նող մտո­րում­ներ ա­ռաջ բե­րող այս ա­մե­նը թող­նենք մի կողմ՝ կենտ­րո­նա­նա­լով մեկ այլ, ա­վե­լի խոր­քա­յին փաս­տի վրա: Այ­սինքն, Նի­կո­լը հա­մա­ռո­րեն խո­սում է «խա­ղա­ղու­թյան օ­րա­կար­գից», գնում է Ա­լի­ե­ւի հետ հան­դի­պում­նե­րի, հա­վա­նու­թյուն է տա­լիս նրա բո­լոր պայ­ման­նե­րին, օ­րերս ա­ռանց ան­գամ մեկ կրա­կո­ցի հանձ­նեց Լա­չի­նը: Կարճ ա­սած, «կաշ­վից դուրս է գա­լիս» Հեյ­դա­րո­վի­չին հա­ճո­յա­նա­լու հա­մար, իսկ նա հար­ձակ­ման է անց­նում: Պարզ հարց՝ ին­չո՞ւ: Այս հարցն այն­քան բնա­կան է, որ ան­գամ Նի­կոլն է հաս­կա­նում, որ ար­դեն ստիպ­ված է պա­տաս­խա­նել: Եվ դա փոր­ձեց ա­նել ե­րեկ՝ Ազ­գա­յին ժո­ղո­վում իր ե­լույ­թով: Թե­եւ «բա­ցատ­րու­թյուն­նե­րով» մի­այն նոր հար­ցեր ա­ռաջ քա­շեց:

Այս­պի­սով, ի՞նչ է ու­զում Ա­լի­ե­ւը՝ ըստ Նի­կո­լի: «Շատ կարե­ւոր է պար­զա­բա­նել տե­ղի ու­նե­ցո­ղի հա­մա­տեքս­տը»,- հու­սադ­րող տո­նով սկսեց նա, եւ, չզար­մա­նաք, ի­րոք մի շարք ճշմար­տու­թյու­ններ հայտ­նեց, թե­եւ հա­նուն ար­դա­րու­թյան ա­սենք, որ դրան­ցում ո­րե­ւէ նոր բան չկար: Այս­պես, ըստ Նի­կո­լի, այս հեր­թա­կան հար­ձա­կու­մը՝ «Կապ­ված է Ղա­րա­բա­ղի հար­ցի բա­նակ­ցա­յին գոր­ծըն­թա­ցի հետ»: Այ­սինքն, Ա­լի­եւն ան­գամ «ԼՂ ժո­ղովր­դի անվ­տան­գու­թյա­նը, ի­րա­վունք­նե­րին եւ դրա­նից բխող կար­գա­վի­ճա­կի» մա­սին հա­յաս­տա­նյան ա­նող­նա­շար հա­կա­ճա­ռո­ւ­թյան հետ չի հա­մա­ձայն­վում, այլ՝ հա­մա­րում է՝ «Ղա­րա­բաղն Ադր­բե­ջան է, եւ վերջ», ոչ մի բա­նակ­ցու­թյուն: Այն, որ Ադր­բե­ջա­նի պա­հան­ջը հենց դա է, որ այն դրված է «Բրյու­սե­լի ձե­ւա­չա­փի» հիմ­քում, քա­նիցս ենք ա­սել: Պար­զա­պես, Նի­կո­լը դա ըն­դու­նե­լու հար­ցում խնդիր ու­նի՝ Ռու­սաս­տա­նի տե­սա­կե­տը մի­ան­գա­մայն այլ է: Ու սայ­լը տե­ղից չի շարժ­վում:

Հա­ջոր­դը, որ պնդում է Նի­կո­լը. «Երբ խո­սակ­ցու­թյուն է գնում դե­մար­կա­ցի­ա­յի եւ դե­լի­մի­տա­ցի­ա­յի գոր­ծըն­թա­ցի մա­սին, ակն­հայտ է դառ­նում, որ Ադր­բե­ջա­նը պատ­րաստ­վում է այդ գոր­ծըն­թաց­նե­րի հա­մա­տեքս­տում ո­րո­շա­կի խնդիր­ներ բարձ­րա­ձայ­նել, իր ձե­ւա­կերպ­մամբ, իբր ա­պօ­րի­նի ձե­ւով ՀՀ-ին հանձն­ված ո­րոշ տա­րածք­նե­րի վե­րա­բե­րյալ»: Կարճ ա­սած, դեռ մի բան էլ Հա­յաս­տա­նից է հող ու­զում, ո­րը կա­մաց-կա­մաց կա­րող է հաս­նել Զան­գե­զուր-Սե­ւան-Երե­ւա­նին: Ու­զում է նա­եւ մի­ջանցք, ո­րը եւս Նի­կո­լը տալ չի կա­րող, քա­նի որ այս­տեղ էլ կա ռու­սա­կան գոր­ծո­նը: Վեր­ջա­պես, պա­հան­ջում է նա­եւ, որ հա­յաս­տա­նյան բա­նա­կը չուժեղա­նա: Դա հեշտ է ա­նե­լը. մեր բա­նակն այ­նպես են «մո­դեռ­նի­զաց­րել», որ ե­րե­ւի ան­գամ 44-օրյա պա­տե­ր­ազ­մի վեր­ջին փու­լի մա­կար­դա­կը չկա: Ի դեպ, այս հար­ցի հետ կապ­ված Նի­կո­լը ցնցող բա­ցատ­րու­թյուն տվեց՝ Հա­յաս­տա­նը զեն­քի փող ու­նի, բայց շա­տե­րը չեն վա­ճա­ռո­ւմ, վա­ճա­ռե­լու դեպ­քում էլ ճա­նա­պարհ­ներ չկան, որ բե­րեն: Ու պարզ հարց՝ իսկ «հան­ցա­վոր նախ­կին­նե­րի» ժա­մա­նակ այդ ճա­նա­պարհ­նե­րը կա­յի՞ն: Բայց շատ բան է­ին այն ժա­մա­նակ բե­րում, այդ ինչ­պե՞ս, որ­տե­ղի՞ց: Սա մի կող­մ, պար­զա­պես ասվա­ծը Նի­կո­լի ինք­նա­խոս­տո­վա­նու­թյունն էր, որ բա­նա­կը զի­նել ի զո­րու չէ:

Գու­մա­րած, ե­թե Ա­լի­եւն այդ­քան պա­հանջ­ներ ու­նի, ա­պա դա նշա­նա­կում է, որ նա պար­զա­պես «թքած ու­նի» ա­մեն մի «խա­ղա­ղու­թյան օ­րա­կար­գի» վրա: Մի կող­մից, սա ոչն­չաց­նում է դեռ Լեւո­նի ժա­մա­նակ­նե­րի դա­վա­ճա­նա­կան թե­զը, թե՝ «Ղա­րա­բա­ղը տանք եւ հան­գիստ կապ­րենք», ո­րը ներ­կա­յումս կրկնում են նի­կո­լա­կան ո­րոշ գոր­ծիչ­ներ: Բայց ա­մե­նա­կա­րե­ւո­րը. սրա­նով Նի­կո­լը բա­ցա­հայտ խոս­տո­վա­նեց, որ իր ողջ քա­ղա­քա­կան կուր­սը, ո­րով նա այդ­քան հպար­տա­նում էր, ի սկզբա­նե է ձա­խող­ված ե­ղել: Ե­թե ան­գամ մյուս բո­լոր կաս­կած­նե­րը, այդ թվում, թե կազ­մա­կերպ­ված խա­ղե­րի մեջ է Ա­լի­ե­ւի հետ, մի կողմ ենք դնում, ա­պա բա­ցա­հայ­տո­րեն ձա­խող­ված քա­ղա­քա­կա­նու­թյան պատ­ճա­ռով նա ե­րեկ ԱԺ-ում պար­զա­պես պար­տա­վոր էր հրա­ժա­րա­կան ներ­կա­յաց­նել: Բայց ի­հար­կե, ոչ մի դեպ­քում չի ներ­կա­յաց­նի, չնա­յած այս բո­լոր ինք­նա­խոս­տո­վա­նու­թյուն­նե­րին:

Իսկ ի­րա­կա­նում Նի­կո­լը այդ ա­մե­նով մեկ բան հաս­տա­տեց՝ Հա­յաս­տա­նը հասց­րել է այն վի­ճա­կին, որ Ադր­բե­ջանն ար­դեն հար­ձակ­վել-չհար­ձակ­վե­լու հար­ցում մեր եր­կրին ո­րե­ւէ կերպ իր հաշ­վարկ­նե­րում չի նե­րա­ռում, եւ դա հաս­կա­նա­լի է. ե­թե պատ­կե­րա­ցում ան­գամ չկա մեր զին­վա­ծու­թյան մա­կար­դա­կի մա­սին, ա­պա են­թադ­րե­լի է, որ շատ ցածր է, եւ այդ դեպ­քում մնում ես հաշ­վարկ­նե­րից դուրս: Փո­խա­րե­նը, Ա­լի­ե­ւի մի­ակ հաշ­վարկն է՝ բա Մոսկ­վան ի՞նչ կա­սի կամ կա­նի: Ու այդ դեպ­քում գա­լիս ենք այն ի­րո­ղու­թյա­նը, ո­րի մա­սին խո­սում ենք 2020թ. նո­յեմ­բե­րից ի վեր՝ Հա­յաս­տա­նի հա­մար փրկու­թյան մի­ակ տար­բե­րա­կը Մի­ու­թե­նա­կան պե­տու­թյան մաս դառ­նալն է: Ե­թե ողջ ժո­ղովր­դով դեռ չենք հա­մոզ­վել, վայ մեզ:

ՔԵ­ՐՈԲ ՍԱՐԳ­ՍՅԱՆ