ԱՄՆ-ն կնահանջի՞ Մերձավոր Արեւելքից

Հաս­կա­նա­լի է, որ ԱՄՆ-ին ձեռն­տու չի լի­նի ար­ցա­խյան եւ հայ-ադրբե­ջա­նա­կան ո­րե­ւէ տար­բե­րակ, ո­րի ար­դյուն­քում ռու­սա­կան զոր­քե­րը կմնան տա­րա­ծաշր­ջա­նում (տե´ս նաեւ https://soyuz.iravunk.am/39971/): Սա, ըստ է­ու­թյան, կնշա­նա­կի ռու­սա­կան աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան գե­րիշ­խա­նու­թյան հաս­տա­տում, եւ ե­թե սկսեն գոր­ծել նա­եւ կո­մու­նի­կա­ցի­ոն ծրագ­րե­րը, ա­պա դա Վաշնգ­տո­նի հա­մար պար­տու­թյուն է:

Ու թե­եւ վեր­ջին ժա­մա­նակ­ներս Վա­շինգ­տո­նից բա­վա­կա­նին կտրուկ հայ­տա­րա­րությ­ուն­ներ են լսվում` Ի­րա­նի հետ հա­կա­մար­տու­թյու­նում ան­վե­րա­պա­հո­րեն Ադր­բե­ջա­նին ա­ջակցե­լու մա­սին, Բաք­վում ան­գամ ՆԱ­ՏՕ-ի օ­րեր են կազ­մա­կեր­պում, բայց ա­հա Լավ­րո­վի հետ հան­դիպ­ման շրջա­նակ­նե­րում Բայ­րա­մո­վը մեկ ու­շագ­րավ հայ­տա­րա­րու­թյուն եւս հնչեց­րեց: Այս­պես, նա եր­կար-բա­րակ խո­սում էր խո­շոր ար­տա­քին ու­ժե­րի մա­սին, ո­րոնք փոր­ձում են տա­րա­ծաշր­ջա­նում ի­րենց ազ­դե­ցու­թյունն ար­հես­տա­կա­նո­րեն ա­վե­լաց­նել՝ սա­կայն դրա­նով մի­այն էլ ա­վե­լի խո­րաց­նե­լով տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին հա­կա­մար­տու­թյու­նը: Կոնկ­րետ ո՞ւմ նկա­տի ու­ներ` Բայ­րա­մովն ընդգ­ծեց, թե ա­նուն­ներ չի տա­լու, սա­կայն կռա­հե­լը դժվար չէ: Հաս­տատ ոչ Ռու­սաս­տա­նին, ո­րը տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին պե­տու­թյուն է: Այ­սինքն, այդ խոս­քը ինչ­պես ԱՄՆ-ն, այն­պես էլ Ֆրան­սի­ան կա­րող են հան­գիստ ի­րենց վե­րագ­րել:

Ի­հար­կե, ա­զե­րի­նե­րը մեկ ան­գամ չէ, որ ցույց են տվել, որ ցան­կա­ցած պա­հի կա­րող են խոս­քե­րը փո­խե­լով` գնալ կտրուկ շրջա­դար­ձի: Ընդ ո­րում, Բայ­րա­մո­վը հենց տե­ղում աս­վածն ա­պա­ցու­ցեց. Մի կող­մից խո­սում է «Հյու­սիս-Հա­րա­վից» եւ դրա շրջա­նակ­նե­րում Ի­րա­նի եր­կաթ­ո­ւղուց, մյուս կող­մից էլ, դրան զու­գա­հեռ, «մեծ եղ­բոր» հետ զո­րա­վար­ժանք­ներ են անց­կաց­նում Ի­րա­նի սահ­մա­նին, իսկ Ա­լի­եւն Ի­րա­նի քա­ղա­քա­ցի­նե­րին «հայ­րե­նա­կից­ներ» է ան­վա­նում: Բայց դրա­նով հան­դերձ, ի­րո­ղու­թյունն այն է, որ այս պա­հին Բա­քուն հստակ եր­կընտ­րան­քի ա­ռաջ է` կա՛մ պետք է գնա Մոսկ­վա­յի հետ բախ­ման, կա՛մ` պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյան: Եվ ե­թե այս ֆո­նին ակ­նար­կում է տա­րա­ծաշր­ջա­նը «խառ­նող» ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րի եւ ֆրան­սի­ա­ցի­նե­րի մա­սին, այն էլ, երբ ար­դեն բա­նակ­ցել է Լավ­րո­վի հետ, դա ա­վե­լի շատ հու­շում է, որ ռուս­նե­րի հետ պայ­մա­նա­վոր­վե­լու տար­բե­րակն ա­վե­լի ձեռն­տու է Ա­լի­ե­ւին:

Իսկ այդ դեպ­քում Վա­շինգ­տո­նին կմնա հիմ­նա­կան հաշ­վարկ­նե­րը կա­պել Նի­կո­լի հետ: Բայց ե­թե Նի­կոլն ի­րեն ար­ցա­խյան գոր­ծըն­թա­ցում «խա­ղից դուրս» է դրել, ա­պա ի՞նչ կա­րող է ա­նել ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րի հա­մար:

Մյուս կող­մից, ինչ­պես ա­վե­լի վաղ ներ­կա­յաց­նե­լու ա­ռիթ ու­նե­ցել ենք, Վա­շինգ­տո­նը շատ ա­վե­լի լուրջ խնդիր­ներ ու­նի մեծ տա­րա­ծաշր­ջա­նում` Մեր­ձա­վոր Ա­րե­ւել­քում, որ ա­ռանց դրանց լուծ­ման, Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սում գործ­նա­կա­նում ա­նե­լիք չկա: Այ­սինքն, կան մի կող­մից` տե­սա­նե­լի լուրջ խնդիր­ներ թուր­քե­րի հետ, ո­րոնք սպառ­նում են ոչն­չաց­նել ա­մե­րի­կա­են­թա­կա քրդե­րին: ԱՄՆ-ն ռե­ալ բան քրդե­րին չկա­րո­ղա­ցավ խոս­տա­նալ, եւ նրանք էլ դի­մել են Մոսկ­վա­յի միջ­նոր­դու­թյա­նը: Այ­սինքն, Վա­շինգ­տո­նը կա­րող է նա­եւ «քրդա­կան պրյո­եկ­տից» զրկվել: Ի­րա­նի հար­ցը պարզ է: Սա­ու­դյան Ա­րա­բի­ան եւ նրա ա­ռաջ­նոր­դած ա­րա­բա­կան աշ­խարհն էլ, որն է­լի ԱՄՆ-ի հա­վա­տա­րիմ դաշ­նա­կից­նե­րից էր, պատ­րաստ­վում է դեկ­տեմ­բե­րի 9-ին ըն­դու­նել նա­խա­գահ Սի­ին: Ընդ ո­րում, կան խո­սակ­ցու­թյուն­ներ, որ Պե­կինն այն­պի­սի գլո­բալ ա­ռա­ջարկ­նե­րով է դի­մե­լու ա­րաբ­նե­րին (Իրա­նի հետ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյա­նը զու­գա­հեռ), որ նրանք պար­զա­պես չեն կա­րող դա մեր­ժել: Ա­ռա­վել եւս, երբ սա­ու­դյան ար­քա­յազ­նը եւ նրա օ­րի­նա­կով` գործ­նա­կա­նում ողջ ա­րա­բա­կան աշ­խար­հը Բու­շի ա­նունն ան­գամ լսել չեն ու­զում:

Կարճ ա­սած, ե­թե Վաշինգտ­ո­նին չհա­ջող­վի ա­րա­գո­րեն ինչ-որ կտրուկ փո­փո­խու­թյուն­ներ ստա­նալ, ա­պա կա­րող է կորց­նել իր ողջ ազ­դե­ցու­թյու­նը Թուր­քի­ա­յով հան­դերձ` Մեր­ձա­վոր Ա­րե­ւել­քից մին­չեւ Հնդկաս­տան եւ Չի­նաս­տան, էլ չա­սած ռուս­նե­րի մա­սին: Սա ար­դեն կդառ­նա գլո­բալ նա­հանջ, ո­րը փոր­ձա­գետ­նե­րը հա­մա­րում են ա­մե­նահ­նա­րա­վոր տար­բե­րա­կը: Ա­ռա­վել եւս, որ Չի­նաս­տա­նը գրե­թե անց­նում է ոս­կե յո­ւա­նի պրակ­տիկ կի­րառ­մա­նը, ո­րը կնշա­նա­կի վերջ­նա­կան ա­պա­դո­լա­րի­զա­ցի­ա: Եվ ե­թե ա­մեն ինչ գնա ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րի հա­մար այս վա­տա­տե­սա­կան սցե­նա­րով, ա­պա Կով­կա­սում դիր­քեր պա­հե­լը պար­զա­պես դառ­նում է ա­նի­մաստ:

ՔԵ­ՐՈԲ ՍԱՐԳ­ՍՅԱՆ