Հայաստանի համար մի վերջին շանս կա

Նախօրեին Կրեմ­լի կայ­քը հրա­պա­րա­կեց ՌԴ նա­խա­գահ Վլա­դի­միր Պու­տի­նի ու­ղեր­ձը՝ ուղղ­ված ԵՏՄ պե­տու­թյուն­նե­րի ղե­կա­վար­նե­րին: Թե ին­չու ՌԴ նա­խա­գա­հին պետք ե­ղավ հրա­պա­րա­կա­յին ու­ղեր­ձով դի­մել ԵՏՄ-ի ուղ­ղու­թյամբ իր գոր­ծըն­կեր­նե­րին, երբ կա­րող էր նրանց հետ ընդ­հա­նուր եւ երկ­կողմ շփում­նե­րում ներ­կա­յաց­նել նույն թե­զե­րը, ի­հար­կե, շատ կա­րե­ւոր է հաս­կա­նալ:

ՊՈՒ­ՏԻ­ՆԻ ՆՈՐ Ա­ՌԱ­ՋԱՐ­ԿԸ

Այս­պի­սով, ի՞նչ է ԵՏՄ ան­դամ երկր­նե­րի ղե­կա­վար­նե­րին այդ ու­ղեր­ձով ա­ռա­ջար­կում ՌԴ նա­խա­գա­հը: Նախ, որ հնա­րա­վո­րու­թյուն է տես­նում մի տնտե­սու­թյան բա­զում ա­ռանց­քա­յին ո­լորտ­նե­րում հաս­նե­լ ա­մե­նա­սերտ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան, այդ ուղ­ղու­թյուն­նե­րը դարձ­նել աշ­խար­հի մասշ­տա­բով տե­սա­նե­լի: Այն է՝ «Կա­նենք հնա­րա­վոր ա­մեն բան, որ­պես­զի նպաս­տենք բո­լոր ուղ­ղու­թյուն­նե­րով՝ քա­ղա­քա­կան, տնտե­սա­կան, ար­դյու­նա­բե­րա­կան, ֆի­նան­սա­կան եւ տեխ­նո­լո­գի­ա­կան ո­լորտ­նե­րում, ին­տեգր­ման հե­տա­գա խո­րաց­մա­նը: Այս առն­չու­թյամբ նպա­տա­կա­հար­մար ենք հա­մա­րում մի­ա­սին գնա­հա­տել գոր­ծող  «Մին­չեւ 2025թ. Եվ­րա­սի­ա­կան տնտե­սա­կան ին­տեգր­ման զար­գաց­ման ռազ­մա­վա­րա­կան ուղ­ղու­թյուն­նե­րի»­ ի­րա­կա­նաց­ման ըն­թաց­քը եւ ար­դեն ըն­թա­ցիկ տա­րում սկսել պատ­րաս­տել եր­կա­րա­ժամ­կետ պլա­նա­վոր­ման նոր փաս­տաթղ­թեր, ո­րոնք կո­րո­շեն ին­տեգ­րա­ցի­ոն փոխ­գոր­ծակ­ցու­թյան հիմ­նա­կան վեկ­տոր­նե­րը մին­չեւ 2030 եւ 2045թթ.»,- ընդգ­ծել է Պու­տի­նը:

Այս ա­մե­նը, ՌԴ նա­խա­գա­հի հա­մոզ­մամբ, ինք­նան­պա­տակ չէ: Այլ, հան­րա­գու­մա­րում. «Ակնհայտ է, որ Մի­ու­թյու­նը բո­լոր հնա­րա­վո­րու­թյուն­ներն ու­նի, որ­պես­զի դառ­նա բազ­մա­բե­ւեռ աշ­խար­հի հզոր, ինք­նու­րույն, ինք­նա­բավ բե­ւեռ­նե­րից մե­կը, լի­նել ձգո­ղա­կա­նու­թյան կենտ­րոն մեր ար­ժեք­նե­րը կի­սող բո­լո­րի եւ Եվ­րա­սի­ա­կան տնտե­սա­կան մի­ու­թյան հետ հա­մա­գոր­ծակ­ցել ձգտող ան­կախ պե­տու­թյուն­նե­րի հա­մար»:

Խո­շոր հաշ­վով, ի­մաս­տը սա է. ԵՏՄ ան­դամ երկր­նե­րը ու­նեն եր­կու ուղ­ղու­թյուն: Ա­ռա­ջի­նը, մի­ա­վոր­վե­լով եւ այդ մի­աս­նա­կա­նու­թյու­նը զար­գաց­նե­լով, ա­պա­գա աշ­խար­հում լի­նել հիմ­նա­կան գոր­ծոն­նե­րից՝ « ինք­նու­րույն, ինք­նա­բավ բե­ւեռ­նե­րից մե­կը» : Կամ գնալ այլ ու­ղու­թյամբ՝ լի­նել ա­ռան­ձին մի­ա­վոր­ներ կամ մի­գու­ցե մի­ա­նալ այլ խմբե­րի, ո­րի պա­րա­գա­յում կմնան եր­րորդ-չոր­րոր­դա­կան կար­գա­վի­ճակ­նե­րում (Հա­յաս­տա­նի պա­րա­գա­յում «Ճ» կար­գից էլ այն կողմ): Այլ կերպ ա­սած՝ կա՛մ դառ­նալ ստեղծ­վող բե­ւեռ­նե­րից մե­կը, կա՛մ էլ՝ այդ բե­ւեռ­նե­րից մե­կի հետ­նա­բա­կի ինչ-որ ան­կյու­նում, լա­վա­գույն դեպ­քում՝ հետ­նա­բա­կի կենտ­րո­նա­կան հատ­վա­ծում ծվա­րել: Ի­հար­կե, ԵՏՄ-ում կան երկր­ներ, ո­րոնք կա­րող են այլ մի­ա­վո­րում­նե­րի մեջ նե­րառ­վե­լու հույ­սեր ու­նե­նա­լով, ցան­կա­նան այդ ուղ­ղու­թյամբ գնալ: Սա­կայն ան­գամ այդ պա­րա­գա­յում ինք­նու­րույն բե­ւեռ դառ­նա­լու հա­վակ­նությ­ուն չեն կա­րող ու­նե­նալ: Բե­ւեռ լի­նե­լու հա­մար այդ դիր­քը պետք է ա­պա­հով­վի նա­եւ ռազ­մա­կան հա­մա­պա­տաս­խան մա­կար­դա­կով, այդ թվում՝ մի­ջու­կա­յին զի­նա­նո­ցով՝ մյուս բե­ւեռ­նե­րի ան­խու­սա­փե­լի սպառ­նա­լիք­նե­րին դի­մա­կա­յե­լու հա­մար: Այ­սինքն, ե­թե օ­րի­նակ, ԵՏՄ ան­դամ Ղա­զախս­տա­նը նա­խընտ­րի թյուր­քա­կան ուղ­ղու­թյու­նը, լա­վա­գույն դեպ­քում կհա­վակ­նի «երկրորդ խմբի խա­ղա­ցո­ղի» ֆունկ­ցի­ա­յի, իսկ ԵՏՄ-ի պա­րա­գա­յում՝ ա­ռա­ջին: Ըստ է­ու­թյան, հենց սա է դրված Պու­տի­նի ա­ռա­ջար­կի հիմ­քում:

Ի­հար­կե, կա նա­եւ այն հար­ցը, թե ԵՏՄ-ն ինք­նու­րույն բե­ւե­ռի ձգտե­լու պո­տեն­ցիալ ու­նի՞: Ա­ռա­վել եւս, այս պա­հին, երբ Ռու­սաս­տա­նը փաս­տա­ցի պա­տե­րազ­մի մեջ է ողջ Ա­րեւ­մուտ­քի դեմ: Սա­կայն փաստն այն է, որ այդ պա­տե­րազ­մում Ռու­սաս­տանն այս պա­հին էլ հաղ­թո­ղի դիր­քում է, թե­եւ իր պո­տեն­ցիա­լի հիմ­նա­կան մա­սը դեռ չի կի­րա­ռել:

Թե խոր­քա­յին ի­մաս­տով որն է ՌԴ նա­խա­գա­հի այս ու­ղեր­ձի ի­մաս­տը, դրա տակ կա՞ ար­դյոք ին­տեգ­րա­ցի­ա­յի ա­մե­նա­բարձր մա­կար­դա­կին անց­նե­լու տես­լա­կան, է­լի շատ կա­րե­ւոր հարց է, բայց այլ խո­սակ­ցու­թյան թե­մա: Այս պա­հին, կրկնենք, դեռ հաս­կա­նալ է պետք՝ ին­չո՞ւ ԵՏՄ երկր­նե­րի ղե­կա­վար­նե­րին ուղղ­ված ու­ղեր­ձը ներ­կա­յաց­վեց ոչ թե ան­ձամբ այդ ղե­կա­վար­նե­րին, այլ՝ հրա­պա­րա­կավ:

Ա­սենք, այս­տեղ էլ, թե­րեւս, ինչ-որ բարդ բան չկա: Ե­թե հրա­պա­րա­կավ, ա­պա նշա­նա­կում է, որ հաս­ցե­ա­տե­րը ոչ մի­այն ԵՏՄ երկր­նե­րի ղե­կա­վար­ներն են, այլ հենց ԵՏՄ երկր­նե­րը: Այ­սինքն, ա­ռա­ջարկն ուղղ­ված է ա­մեն մի քա­ղա­քա­ցու՝ ո­րո­շեք, ո՞ր ուղ­ղու­թյունն եք նա­խա­պատ­վե­լի հա­մա­րում: Մի­գու­ցե նա­եւ հաշ­վի առ­նե­լով, որ մի­այն ԵՏՄ երկր­նե­րի գործ­նա­կա­նում բո­լոր ղե­կա­վար­ներն ար­դեն իսկ ի­րենց մո­տե­ցում­նե­րը Ռու­սաս­տա­նի եւ նրա ին­տեգ­րա­ցի­ոն մե­խա­նիզմ­նե­րի մա­սով բա­վա­կա­նին պարզ ի ցույց դրել են:

Ար­դյուն­քում, որ սա Հա­յաս­տա­նի հա­մար մի վեր­ջին շանս է, հաս­կա­նա­լի է: Բայց…

ՈՒ Ի՞ՆՉ ԵՆ ԵՎ­ՐՈ­ՊԱ­ՑԻ­ՆԵ­ՐԸ ԲԱ­ՆԱԿ­ՑՈՒՄ ՆԻ­ԿՈ­ԼԻ ՀԵՏ

Հա­յաս­տա­նի գոր­ծող իշ­խա­նու­թյուն­ներն աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան վեկ­տո­րի շրջա­դար­ձի բա­ցա­հայտ նշան­ներ են ի ցույց դնում: Սկսած ՀԱՊԿ-ի ուղ­ղու­թյամբ դե­մարշ­նե­րից, վեր­ջաց­րած ՀԱՊԿ-ի փո­խա­րեն ինչ-որ ան­հաս­կա­նա­լի «եվրո­պա­կան դի­տորդ­ներ» Հա­յաս­տա­նի սահ­ման­ներ բե­րե­լու ծրագ­րե­րով, ա­րեւմ­տյան եւ թուր­քա­կան ուղ­ղու­թյուն­նե­րով տա­րաբ­նույթ խա­ղե­րով: Ճիշտ է, մի­ա­ժա­մա­նակ դեռ ու­ղիղ տեքս­տով ռու­սա­կան վեկ­տո­րից հրա­ժար­վե­լու մա­սին չեն խո­սում, սա­կայն հաս­կա­նա­լի է, որ այս զար­գա­ցում­նե­րը, ե­թե պահ­պա­նեն, հենց դրան էլ տա­նե­լու են:

Աս­վա­ծի հեր­թա­կան դե­տալ­նե­րը կա­րելի է հա­մա­րել  Նիկ­ո­լի ԱԳ նա­խա­րար Միր­զո­յան Ա­րա­րա­տի այ­ցը Բրյու­սել՝ դաշ­նա­կից հա­մար­վող ՌԴ-ին փաս­տա­ցի թշնա­մի եր­կու կա­ռու­յցում՝ Եվ­րո­պա­կան խորհր­դա­րա­նում ե­լույ­թի, ԵՄ ար­տա­քին գոր­ծե­րի ու անվ­տան­գու­թյան քա­ղա­քա­կա­նու­թյան հար­ցե­րով բարձր ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Ժո­զեպ Բո­րե­լի, ա­պա նա­եւ եւ ՆԱ­ՏՕ-ի գլխա­վոր քար­տու­ղար Յենս Ստոլ­տեն­բեր­գի հետ հան­դի­պե­լու հա­մար:

Եվ­րո­պա­կան խորհր­դա­րա­նում, ի­հար­կե, Ա­լի­ե­ւի հաս­ցե­ին ան­գամ ա­մե­նա­ճոխ հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րը հնչե­ցին: Ընդ­հուպ ա­ռա­ջարկ, թե պետք է հրա­ժար­վել ադր­բե­ջա­նա­կան գա­զից եւ պատ­ժա­մի­ջոց­ներ կի­րա­ռել: Գե­ղե­ցիկ է հնչում, մի­այն թե գործ­նա­կա­նում այդ պա­հանջ­նե­րը կյան­քի կկոչ­վե՞ն. էս գլխից կա­րե­լի է ա­սել, որ բա­ցառ­ված է:

Այս ա­մե­նի փո­խա­րեն, թե ի­րա­կա­նում ին­չի է ձգտում Եվ­րո­պան, ի­հար­կե, ոչ ա­ռանց ա­մե­րի­կյան «տա­նի­քի», ե­րեկ­վա եվ­րա­խորհր­դա­րա­նա­կան շո­ո­ւի փո­խա­րեն շատ ա­վե­լի պարզ ի ցույց դրեց եվ­րո­պա­կան մեկ այլ ներ­կա­յա­ցու­ցիչ՝ Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սի եւ Վրաս­տա­նում ճգնա­ժա­մի հար­ցե­րով ԵՄ հա­տուկ ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Տոյ­վո Կլա­արը: Նա Հա­յաս­տան այ­ցի շե­մին Twitter-ի իր միկ­րոբ­լո­գում գրել է. «Վե­րա­դարձ Ե­րե­ւան՝ մե­կօ­րյա հան­դի­պում­նե­րի: Լա­չի­նի մի­ջանց­քի շուրջ ի­րա­վի­ճա­կը լուրջ է, եւ պետք է շտապ լու­ծում­ներ գտնել: Ես ան­համ­բեր սպա­սում եմ քննար­կում­նե­րին՝ հե­տա­գա ու­ղի­նե­րը բա­ցա­հայ­տե­լու հա­մար…»: Ու այս­տեղ շատ պարզ հարց՝ տես­նես ԵՄ-ի ներ­կա­յա­ցու­ցի­չը Հա­յաս­տա­նում ի՞նչ է պատ­րաստ­վում քննար­կել եւ ո՞ւմ հետ, որ նպաս­տի Լա­չի­նի մի­ջանց­քը բա­ցե­լուն: Հի­շեց­նենք՝ նի­կո­լյան Հա­յաս­տա­նը հայ­տա­րա­րել է Լա­չի­նի մի­ջանց­քի հետ ո­րե­ւէ առն­չու­թյուն չու­նե­նա­լու մա­սին: Գու­մա­րած, մի­ջանց­քը Ադր­բե­ջանն է փա­կել, իսկ ռուս խա­ղա­ղա­պահ­ներն էլ բա­ցել պար­տադ­րե­լու ո­րե­ւէ  լծակ չու­նեն: Այ­սինքն, ե­թե Եվ­րո­պան, ի դեմս իր հա­տուկ ներ­կա­յա­ցուց­չի, Ե­րե­ւա­նի փո­խա­րեն պետք է Բա­քու մեկ­նեն՝ Ա­լի­ե­ւին հա­մո­զե­լու կամ Եվ­րո­պա­կան խորհր­դա­րա­նում հնչած հի­շա­տակ­ված ճոխ ե­լույթ­նե­րը մեջ­բե­րե­լով՝ սպառ­նա­լու, թե մի­ջանց­քը բաց:

Բայց ե­թե դրա փո­խա­րեն գա­լիս են Լա­չի­նի մի­ջանց­քի հար­ցը այդ մի­ջանց­քից հրա­ժար­ված Հա­յաս­տա­նի հետ քննար­կե­լու, ա­պա դա այլ միտք է ա­ռաջ բե­րում: Որ փոր­ձում են Հա­յաս­տա­նում ա­ռաջ տա­նել ինչ-որ զի­ջո­ղա­կան քայ­լեր, ո­րոնք հաշ­վի առ­նե­լով, Ա­լի­ե­ւը մի­ջանց­քը կբա­ցի: Ա­սենք, պա­րոն Տոյ­վոն այդ մա­սին նա­եւ ակ­նար­կում է՝ իր գրա­ռումն ա­վար­տե­լով այս մտքով. «Եվրա­մի­ու­թյան նպա­տա­կը մնում է հա­մա­պար­փակ Հա­յաս­տան-Ադրբե­ջան կար­գա­վո­րու­մը»: Իսկ թե որն է եվ­րո­պա­կան այդ ծրա­գի­րը, հայտ­նի բան է՝ «Պրա­հա­յի պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն­ներ» կոչ­ված սցե­նա­րը ստո­րագ­րել-վեր­ջաց­նե­լը: Բայց այս­տեղ էլ «անհաս­կա­նա­լի» պա­հեր կան. չէ՞ որ օ­րերս Նի­կո­լը հայ­տա­րա­րեց, թե պա­տրաստ է «Պրա­հա­յի պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն­նե­րի» հի­ման վրա պայ­մա­նա­գիր ստո­րագ­րել: Դրա­նից հե­տո էլ ի՞նչ են եվ­րո­պա­ցի­նե­րը նրա հետ քննար­կե­լու: Էլ չա­սած, թե այս պա­րա­գա­յում ին­չի՞ց է Միր­զո­յա­նը խո­սե­լու ՆԱ­ՏՕ-ի ղե­կա­վա­րի հետ:

Սա­կայն, չնա­յած «Պրա­հա­յի պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն­նե­րի» հետ կապ­ված Նի­կո­լի այդ հայ­տա­րա­րու­թյան, նա­խօրե­ին Միր­զո­յա­նը մի փոքր այլ բան հայ­տա­րա­րեց՝ կապ­ված Թուր­քի­ա­յի ԱԳ նա­խա­րա­րի այն հրա­պա­րա­կա­յին հույ­սե­րի հետ, թե՝ Հա­յաս­տա­նը կներգ­րավ­վի ա­րե­ւելք-արեւ­մուտք տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին մե­խա­նիզմ­նե­րին՝ հա­մա­գոր­ծակ­ցե­լով Ղա­զախս­տա­նի, Ուզ­բեկս­տա­նի, Ադր­բե­ջա­նի, Թուր­քի­ա­յի եւ Վրաս­տա­նի հետ, Միր­զո­յանն ա­սաց. «Հա­յաս­տա­նը մի­ան­շա­նակ շա­հագրգռ­ված է թե՛ տա­րա­ծաշր­ջա­նում տրանս­պոր­տա­յին ու տնտե­սա­կան են­թա­կա­ռուց­վածք­նե­րի լի­ար­ժեք ա­պաշր­ջա­փակ­մամբ՝ 2020թ. նո­յեմ­բե­րի 9-ի եւ 2021թ. հուն­վա­րի 11-ի ե­ռա­կողմ հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րում ամ­րագր­ված սկզբունք­նե­րին հա­մա­ձայն, թե՛ ա­վե­լի մեծ տրանս­պոր­տա­յին նա­խագ­ծե­րի մաս կազ­մե­լու մեջ: Տե­ղյակ եք հա­վա­նա­բար, որ հյու­սիս-հա­րավ եւ ա­րե­ւելք-արեւ­մուտք մե­խա­նիզմ­նե­րի հա­մադր­մամբ ՀՀ կա­ռա­վա­րու­թյան կող­մից ա­ռաջ է քաշ­վել «Հայ­կա­կան խաչ­մե­րուկ» նա­խա­գի­ծը…»:

Կարճ ա­սած, Ա­րեւ­մուտ­քի հա­մար ա­մե­նա­կա­րե­ւոր հար­ցե­րից մե­կով, ո­րով նա­խա­տե­սում են կո­մու­նի­կա­ցի­ոն գծե­րի ան­վան տակ Ռու­սաս­տա­նին եւ Ի­րա­նին ա­ռանձ­նաց­նել, Նի­կոլը դեռ «եւ-եւ» հար­թու­թյու­նում է: Դա, ի­հար­կե, գա­լիս է այն բա­նից, որ ինչ­քան էլ որ նա սրում է հա­կա­ռու­սա­կան տո­նայ­նու­թյու­նը, բայց նա­եւ դեռ հաս­կա­նում է, որ գլո­բալ ի­րա­վի­ճա­կը կա­րող է ա­մե­նե­ւին էլ Ա­րեւ­մուտ­քի ե­րա­զած տար­բե­րա­կով չզար­գա­նալ: Այ­սինքն, երբ ան­գամ Բո­րելն է իր ծայ­րա­հեղ հա­կա­ռու­սա­կա­նու­թյան ֆո­նին հրա­պա­րա­կավ հի­շեց­նում, որ ռուս­ներն ար­դեն կա­րո­ղա­ցել են նման ի­րա­վի­ճա­կում հաս­նել Փա­րիզ եւ Բեռ­լին, եւ դրա­նով կաս­կա­ծի տակ է դնում ուկ­րա­ի­նա­կան պա­տե­րազ­մում Ա­րեւ­մուտ­քի մի­ան­շա­նակ հաղ­թա­նա­կի տես­լա­կա­նը, ընդ­հա­կա­ռա­կը՝ իր այդ հա­մե­մա­տու­թյուն­նե­րով ա­վե­լի հա­վա­նա­կան է հա­մա­րում ռուս­նե­րի հա­ջո­ղու­թյու­նը, ա­պա Նի­կո­լը, ի­հար­կե, վա­խե­նա­լու տեղ ու­նի: Ի՞նչ կլի­նի, ե­թե հի­մա վերջ­նա­կա­նա­պես հրա­ժար­վի ռուս­նե­րից, եւ նրանք հաղ­թող դուրս գան: Ու ե­թե վերջ­նա­կա­նա­պես չի տե­ղա­փոխ­վում ա­րեւմ­տյան դաշտ, դա նա­եւ Ա­լի­ե­ւի հա­մար է ո­րո­շա­կի ար­գե­լակ­ներ մի­աց­նում:

Նման է, որ եվ­րո­պա­ցի­նե­րը մի կող­մից են շա­րու­նա­կում հա­մո­զել, թե պետք չէ վա­խե­նալ, ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րը՝ մյուս կող­մից: Ան­գամ ՆԱ­ՏՕ-ին են ներգ­րա­վել: Բայց երբ իր բրյու­սե­լյան այ­ցի շե­մին Միր­զո­յա­նը ա­ռաջ էր տա­նում « հյու­սիս-հա­րավ եւ ա­րե­ւելք-արեւ­մուտք մե­խա­նիզմ­նե­րի հա­մադր­ման» գա­ղա­փա­րը, ա­պա դա ակ­նար­կի է նման, որ գո­նե այս պա­հին Նի­կո­լը դեռ վերջ­նա­կա­նա­պես պատ­րաստ չէ բո­լոր կա­մուրջ­ներն այ­րե­լուն:

Ա­ռա­վել եւս, որ այս ա­մե­նին զու­գա­հեռ, Պու­տինն էլ իր հեր­թին է մատ­նան­շում բո­լո­րո­վին այլ հե­ռան­կար­նե­րի մա­սին:

Ու նո­րից ա­մեն բան մնում է կախ­ված ուկ­րա­ի­նա­կան պա­տե­րազ­մից…

ՔԵ­ՐՈԲ ՍԱՐԳ­ՍՅԱՆ