Հայաստանը կարող է պահպանել իր պետականությունը միայն միութենական պետության ձևաչափով. Ստանիսլավ Տարասով

Ստանիսլավ Տարասով, պատմաբան, քաղաքագետ, Մերձավոր Արևելքի և Կովկասի երկրների հիմնախնդիրների փորձագետ, բ.գ.թ.

– Ոմանք, հատկապես ուժային կառույցներում գտնվողները, կարծում են, որ Ռուսաստանից Հայաստանի «հեռանալու» տարբերակներից մեկը Թուրքիայի հետ մերձեցումն է։ Մի շարք քաղաքական վերլուծաբանների կարծիքով՝ այս գործընթացն իրականացվում է Ռուսաստանի գործոնը թուլացնելու նպատակով։ Իսկ եթե Թուրքիան լինելու է Ադրբեջանի հարձակումից պաշտպանության երաշխավորը, ապա ինչո՞ւմն  է այդ դեպքում, օրինակ, ռուսական բազաների կարիքը։

ՊԱՏԱՍԽԱՆ. Ռուսաստանը երբեք դեմ չի եղել Հայաստանի և Թուրքիայի միջև հարաբերությունների կարգավորմանը: Որովհետև նա ինքն է ստեղծել բավականաչափ կայուն «թուրքական թիկունք»: Միևնույն ժամանակ, քչերն են գիտակցում, որ Մերձավոր Արևելքում շարունակվող տեկտոնական աշխարհաքաղաքական տեղաշարժերի պատճառով Թուրքիան շահագրգռված է Սիրիայում և Հայաստանում Ռուսաստանի ռազմական ներկայությամբ։ Երևանում տարածաշրջանային իրավիճակը դեռ վատ է ախտորոշվում, չեն հասկանում, որ նրա ներկայիս, այսպես կոչված, բազմավեկտոր արտաքին քաղաքականությունը Հայաստանը դարձնում է ընդամենը աշխարհաքաղաքական դիտորդ: Հիմնական իրադարձությունները նրա կողքով անցնում են առանց նրա մասնակցության։

-Հայ-թուրքական մերձեցման համատեքստում բարձրացվում է տնտեսական միջանցքների հարցը։ Եթե ​​նույնիսկ դրանք այլ կերպ անվանեք՝ հաղորդակցություն, նրանք, այնուամենայնիվ, թույլ կտան Թուրքիային ամուր հիմնավորվել այս տարածաշրջանում։ Իսկ դա խախտում է ստատուս քվոն, քանի որ հայտնի է, թե ինչ խնդիրների է բախվում ռուսական փափուկ ուժը և որքան հմտորեն է գործում Թուրքիան այս ոլորտում։ Սա չի՞ բերի նրան, որ թղթի վրա գրված ստատուս քվոն դե ֆակտո կվերածվի Ռուսաստանի տեղահանման այս տարածաշրջանից։

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Սա ​​հին կարծրատիպ է Անդրկովկասում Թուրքիայի ազդեցության մասին։ Ինքը՝ Ռուսաստանը, շարժվում է դեպի այս տարածաշրջան՝ իր շահերից ելնելով օգտագործելով «թուրքական կամ իրանական» միջանցքները։ նա գալիս է «թիկունքից»՝ շրջանցելով Հայաստանն ու Ադրբեջանը՝ դրանք դիտարկելով բացառապես որպես տարանցիկ երկրներ։ Սա Մոսկվայի աշխարհաքաղաքական նոր սցենարն է, որը Հայաստանում չհասկացան։ Ինչ վերաբերում է ռուսական «փափուկ ուժին», ապա այն հիանալի կիրառվում է Թուրքիայում, իսկ այժմ՝ Իրանում։ Նկատի ունեմ, որ Թուրքիա գնալով՝ Հայաստանը նորից կհանդիպի Ռուսաստանի հետ։

-Միջազգային հարաբերությունների նոր սուբյեկտների (նախկին խորհրդային հանրապետությունների) ներկայիս կարգավիճակը թույլ կողմեր ​​ունի, քանի որ զրկված է իր լեգիտիմությունից՝ ԽՍՀՄ սահմանադրական շարունակականությունից։ Կարելի՞ է համարել, որ ազգերի ինքնորոշման իրավունքի իրավական մեկնաբանության տեսանկյունից հենց այս իրավունքն է խախտվել և փոխարինվել տարածքների իրավունքով, որոնք գրեթե բոլորը բազմազգ պետություններ են եղել։

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Նախկին խորհրդային հանրապետությունների՝ որպես սուբյեկտների, այդ թվում Անդրկովկասի հանրապետությունների թուլության մասին վերը նշված դատողությունը միանգամայն ճիշտ է։ Հիմա ամեն ինչ գնում է նրան, որ Մերձավոր Արեւելքում վերածնվում են «Մեծ Թուրքիայի» եւ «Մեծ Իրանի» աշխարհաքաղաքական կայսերական նախագծերը։ Նրանք կընդլայնեն իրենց ազդեցությունը Անդրկովկասի նկատմամբ։ Ուստի գնալով ավելի է բացվում ընդհանրապես Անդրկովկասի երեք հանրապետությունների պետականության պահպանման հարցը։ Դա է խնդիրը: Ռուսաստանը նույնպես իր տեղն է փնտրում գալիք նոր աշխարհաքաղաքական կոնֆիգուրացիայի մեջ։ Ուստի ամեն ինչ դինամիկայի մեջ է, և իրադարձությունները տարածաշրջանում կշարունակեն զարգանալ։ Մնացած ամեն ինչն ունի կիրառական բնույթ։

-Հիմա նորից խոսում են նոր միավորման մասին, որ Ռուսաստանը հին հողերն է հավաքում, նոր Միություն է լինելու, որ Հայաստանը կարող է միանալ Ռուսաստան-Բելառուս միութենական պետությանը։ Ռուսական քաղաքական դաշտում տեսնո՞ւմ եք «հողեր հավաքելու» , նոր քաղաքական կազմավորում ձեւավորելունման նախադրյալներ։

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Իմ անձնական կարծիքը. Հայաստանը կարող է պահպանել իր պետականությունը միայն միութենական պետության ձևաչափով։ Մնացած դեպքերում նրան կհոշոտեն։

– Կարելի՞ է համարել, որ ավելի ակնհայտ է դարձել, որ նոր մերձեցման, ինտեգրման և նույնիսկ վերաինտեգրման թեման դարձել է Ռուսաստանի քաղաքական կյանքում, նախկին ԽՍՀՄ տարածքում միջպետական ​​հարաբերությունների գլխավոր գերիշխողներից մեկը։

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Այո, Ռուսաստանը փնտրում է նոր միութենական ասոցիացիայի ձևաչափ։ Կայուն սցենար դեռ չկա: Սակայն շատ բան կորոշվի Ուկրաինայի հետ պատերազմից հետո։ Մնացած դատողություններն ու փաստարկները մտածածին են:

Սարգիս Սարգսյան

«ԻՐԱՎՈՒՆՔԻ» հատուկ թղթակից Մոսկվայում.

Մոսկվա-Երեւան