- 04/02/2023
Որն է լինելու Իրանի պատասխան հարվածը
Նախօրեին Իրանը պաշտոնապես՝ ՄԱԿ-ի մակարդակով հայտարարեց, որ Սպահան քաղաքում Պաշտպանության նախարարության օբյեկտի դեմ օրերս տեղի ունեցած գրոհի նախնական հետաքննությունը ցույց է տվել, որ հարձակման պատասխանատվությունը կրում է Իսրայելը: Այս մասին հայտարարել է ՄԱԿ-ում Իրանի մշտական ներկայացուցիչ Ամիդ Սայիդ Իրավանին: «Նախնական հետաքննության արդյունքները վկայում են այն մասին, որ սիոնիստական վարչակարգն է կրում Սպահան քաղաքում ՊՆ օբյեկտի դեմ հարձակման պատասխանատվությունը, այդ վարչակարգի գործողությունները խախտում են միջազգային իրավունքը եւ դատապարտվում են»,- նշել է Իրավանին իր նամակում, որն ուղղվել է ՄԱԿ գլխավոր քարտուղարին եւ Անվտանգության խորհրդի նախագահին:
ԱՄՆ-Ն ԻՍՐԱՅԵԼԻ ՀԱՄԱՐ ԴԱՇՆԱԿԻՑ ԿԳՏՆԻ՞
Այսպիսով, Թեհրանը, հասկանալի է, փորձում է ցույց տալ, որ ինչ զարգացում էլ որ հետեւի իր դեմ նման բացահայտ հարձակմանը, դրա պատասխանատվությունը դնում է Թել Ավիվի վրա: Եվ որ միայն. զուգահեռաբար Իրանը զգուշացրել է ՄԱԿ-ին, որ Թեհրանը ԱՄՆ-ի ցանկացած ռազմական գործողություն Իսլամական Հանրապետության դեմ կդիտի որպես պատերազմի հայտարարում: «Իրանի տեսանկյունից, ցանկացած մակարդակով ռազմական տարբերակ ընտրելը նշանակում է ԱՄՆ-ի մուտքը պատերազմի մեջ»,- պաշտոնապես հայտարարել է Իրավանին:
Այսպիսով, միջազգային իրավական հարթությունում (եթե նման բան դեռ գոյություն ունի) իր արդարացիությունը ցույց տալով, Թեհրանը, ըստ ամենայնի, փորձում է ցույց տալ, որ ամեն տեսակի զարգացման պատրաստ է, եւ հիմա Իսրայելն ու նրա թիկունքին կանգնած ԱՄՆ-ն է, որ պետք է որոշեն՝ գնո՞ւմ են բաց պատերազմի՝ սպասվող հետեւանքներով հանդերձ: Եթե ոչ, նաեւ պարտադրված կլինի բացատրել, թե ինչո՞ւ է իր հովանավորյալ Իսրայելը պայթյուններ կազմակերպում ՄԱԿ-ի անդամ սուվերեն պետության տարածքում: Եթե որոշեն պատերազմել, ինչի մասին, ի դեպ, նախօրեին ակնարկում էր Նեթանյահուն, ապա պետք է աչքի առաջ ունենան, թե այդ ամենն ինչ մեծ պայթյուն առաջ կբերի Մերձավոր Արեւելքում եւ ողջ աշխարհում:
Սա ԱՄՆ-ի համար միանշանակ բարդ իրավիճակ է: Մինչ այս տարածաշրջան այցելած Բլինքենն ուսումնասիրեց նաեւ, թե պատերազմի դեպքում Իսրայելը տարածաշրջանում ո՞ւմ վրա կարող է հույս դնել, սակայն արդյունքները մտահոգիչ էին: Եթե ժամանակին ընկալվում էր, որ շիա իսլամի աշխարհը խաղում է Արեւմուտքի օգտին, ապա հիմա այդ աշխարհի առաջնորդ Սաուդյան Արաբիան այնպիսի բաց տեքստով հայհոյանքներ է հղում Բայդենի հասցեին, որ առանձնապես հույսեր այստեղ չես կարող փայփայել: Գումարած, սաուդներն ԱԳՆ-ի մակարդակով Իրանի հետ բանակցելու ակտիվ քայլերի մեջ են, համենայնդեպս նախօրեին իրաքյան լրատվամիջոցները հայտնեցին, որ սաուդյան նախարար Ֆեյսալ բեն Ֆարհանի Բաղդադ կատարած երեկվա այցի հիմնական նպատակը իրաքյան իշխանությունների միջնորդությամբ Իրանի հետ բանակցությունների վերսկսմանը հասնելն է: Նախօրեին էլ Պուտինը հեռախոսազրույց ունեցավ սաուդյան արքայազնի հետ, որը եւս անուղղակի ակնարկ է, որ Սաուդյան Արաբիան առնվազն չի գնա Իրանի դեմ ռազմական արշավի:
Մյուս կողմից, օրերս Հայաստանում էր սունիական աշխարհի երկրորդ ազդեցիկ երկրի՝ Եգիպտոսի ղեկավար Աբդել Ֆաթահ աս-Սիսին, ով Հայաստան էր եկել Հնդկաստանից եւ այստեղից մեկնեց Ադրբեջան: Զուգահեռաբար, Մոսկվայում էր Եգիպտոսի ԱԳ նախարար Շուքրին: Նման աշխարհագրությունը, հասկանալի է, պատահական չէ, եւ դետալները շրջանցելով՝ նկատենք, որ խորքային առումով այս այցերը եւս ակնարկ են, որ Եգիպտոսը մտահոգություններ ունի տարածաշրջանային իրավիճակի վերաբերյալ եւ տեսնում է Մոսկվայի, ըստ այդմ՝ նաեւ Իրանի հետ առնվազն նորմալ հարաբերությունների մեջ՝ հաշվի առնելով Հնդկաստան-կովկասյան տարածաշրջան-Ռուսաստան ուղղությամբ նման միաժամանակյա դիվանագիտությունը, որը, հասկանալի է, չի կարող շրջանցել Իրանին:
ԹՈՒՐՔԻԱՅԻ ՀԱՐԱԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՆ ԱՐԵՎՄՈՒՏՔԻ ՀԵՏ ԿՏՐՈՒԿ ՍՐՎՈՒՄ ԵՆ
Մյուս կողմից էլ, եթե Իրանի դեմ արշավի հարցում ԱՄՆ-ն Իսրայելի համար դաշնակիցներ չի գտնում սունի իսլամի աշխարհում, ապա մնում է Թուրքիան: Ու հաշվի առնելով այն մեծ դերը, որն այդ արշավի նախապատրաստական փուլում իրականացնում է Ադրբեջանը, միանգամից կարող է առաջ գալ այն ստանդարտ տրամաբանությունը, թե Ալիեւն առանց «մեծ եղբոր դաբրոյի» նման քայլերի չէր գնա: Բայց ահա, ինչպես արդեն ներկայացնելու առիթներ ունեցել ենք, Թուրքիայից եկող ազդակները միանգամայն այլ տպավորություն են թողնում:
Հերթական նման ազդակը եղավ Եգիպտոսի ԱԳ նախարարի հետ ասուլիսում Լավրովի (եւ դա պատահական չէր կարող լինել) հայտարարությունը՝ կապված Ասադի եւ Էրդողանի միջեւ բանակցային միջնորդությանը Իրանին ներգրավելու հետ, ինչի մասին ավելի վաղ Թուրքիան էր ակնարկել: Եվ ահա, Լավրովը դա հաստատելով, նշեց. «Սկզբունքային պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել այդ աշխատանքներում (Թուրքիա-Սիրիա հարաբերությունների կարգավորման- Հեղ.) Իրանի ներգրավման վերաբերյալ… Տրամաբանական եմ համարում, որ թուրք-սիրիական հարաբերությունների կարգավորմանն ուղղված հետագա շփումները կուղեկցվեն Ռուսաստանի եւ Իրանի կողմից»:
Անմիջապես էլ հնչեց Թուրքիայի արձագանքը՝ Էրդողանի խոսնակ Իբրահիմ Կալինի միջոցով, թե՝ Թուրքիան գոհ է Անկարայի եւ Դամասկոսի միջեւ հարաբերությունների կարգավորման գործընթացին Իրանի մասնակցությունից:
Ու սա դեռ ամբողջը չէ, որ կարող է լրջորեն կատաղեցնել ԱՄՆ-ին: Գրեթե անմիջապես էլ Էրդողանը հերթական անգամ անդրադարձավ ՆԱՏՕ-ին Շվեդիայի անդամակցության հայտնի խնդրին՝ բացառելով, որ դրան համաձայնություն կտա: Բայց նաեւ դրական գնահատելով Ֆինլանդիայի՝ Դաշինքին միանալու հնարավորությունները: «Շվեդիան չպետք է ժամանակ կորցնի: Քանի դեռ դուք թույլ եք տալիս, որ մեր սուրբ գրությունը՝ Ղուրանն այրվի, պատռվի, եւ այս ֆոնի վրա ձեր իրավապահները անգործության մատնվեն, մենք «այո» չենք ասի ձեր մուտքին ՆԱՏՕ: Միաժամանակ մենք այս հարցում դրական ենք վերաբերվում Ֆինլանդիային»,- հայտարարեց նա խորհրդարանի ամբիոնից:
Սակայն Շվեդիային մերժելով՝ Ֆինլանդիային «կանաչ լույս» տալը քիչ բան է փոխում: Բանն այն է, որ Ֆինլանդիան ի սկզբանե ունեցել է պայման` ՆԱՏՕ մտնել Շվեդիայի հետ միասին: Հակառակ դեպքում կդառնա այս սուր իրավիճակում ՆԱՏՕ մտած միակ երկիրը, ու դժվար է ասել, թե դա հետագայում ինչ հետեւանքներ կունենա նրա համար: Ասենք, օրերս Ֆինլանդիայի արտգործնախարար Պեկկա Հաավիստոն ավելորդ անգամ վստահեցրել է, որ Հելսինկին դեռ հույս ունի Ստոկհոլմի հետ միասին ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու:
Այսպիսով, արգելափակելով Շվեդիային, Թուրքիան միաժամանակ է փակում նաեւ Ֆինլանդիայի ճանապարհը, ընդ որում, նաեւ ինքն իրեն միգուցե նաեւ արհեստականորեն դնելով «փակուղային» վիճակում: Բանն այն է, որ Շվեդիայում Ղուրան այրելը Էրդողանը շտապեց դարձնել շվեդների համար հերթական նախապայմանը ու հիմա դրանից հրաժարվելու դեպքում լուրջ խնդիրներ կունենա, ավելի կոնկրետ, դավաճանի, Ալլահին ուրացողի համարում ձեք կբերի իսլամական աշխարհում: Հենց այդ հանգամանքն էլ, թերեւս, կուլիսային բանակցություններում Էրդողանը դնում է վաշինգտոնյան էմիսարների առաջ` պահանջելով Ղուրանն այրողի համար այնպիսի պատիժ, որին շվեդները չեն գնա:
Արդյունքում, պատահական չէ, որ գրեթե միաժամանակ ահաբեկչական վտանգի պատրվակով նախ` Վաշինգտոնի համար առաջամարտիկ դարձած Գերմանիան, ապա նաեւ Նիդերլանդներն ու Բրիտանիան հայտարարեցին Ստամբուլում իրենց հյուպատոսությունները փակելու մասին:
Եթե գումարում ենք հիշատակված փաստը, որ Էրդողանը, անգամ ԱՄՆ-ի խիստ նախազգուշացումներից հետո գնում է Ասադի հետ բանակցությունների, ընդ որում, այդ գործընթացում թույլ տալով «կրկնակի դավաճանություն»՝ դիմելով նաեւ Իրանի օգնությանը, ապա կարելի է փաստել, որ Թուրքիայի եւ Արեւմուտքի հարաբերությունները, մեղմ ասած, լուրջ փորձության են ենթարկվում: Չնայած, Թուրքիայում նաեւ կոչ են անում առհասարակ ՆԱՏՕ-ից դուրս գալ, որը նշանակում է, որ Էրդողանն առանձնապես մտահոգված էլ չի Արեւմուտքի հետ ներկա վիճակով: Նույն Արեւմուտքի, որ բացահայտ սպառնում է նրան պաշտոնից զրկել:
Հաշվի առնենք նաեւ այս «տարածաշրջանային մեդալի» երկրորդ երեսը: Ստացվում է, որ Անկարան միաժամանակ փորձում է ցույց տալ, որ ինչքան էլ որ Իսրայելն Ադրբեջանի հետ միասին եւ ԱՄՆ-ի հովանավորությամբ գրեթե պատերազմի մեջ են մտել Իրանի դեմ, սակայն Անկարան Թեհրանին համարում է սերտ գործընկերը, որը մի բան էլ իրեն մեծ օգնություն է ցուցաբերում՝ Սիրիայի հետ կապված, որը Էրդողանի համար նաեւ նախընտրական օգնություն է:
Ու նորից նույն հարցը կա՝ հիմա Ալիեւն Էրդողանի՞ «փոքր եղբայրն» է, թե՝ Նեթանյահուի:
ՏՈՒԺԵԼՈՒ ԵՆ ՔՐԴԵՐԸ
Այս տարածաշրջանային մեծ կաշայում կարծես թե կարող է հիմնական տուժողը դառնան քրդերը: Այսպես, նախօրեին սաուդյան Al-Hadath հեռուստաալիքը հրապարակեց Իրաքում գտնվող իր թղթակցի տեսանյութը, որում երեւում են Իրաքում տեղակայված քրդական ռազմական ուսումնական ճամբարները, որոնց նպատակների թվում է Իրանի ներսում «հեղափոխությանը» օգնելը, այդ թվում՝ ահաբեկչական գործողությունների միջոցով: Այսինքն, երբ վերջին պայթյունների մեջ Իրանը մեղադրում է Իսրայելին, դրա ենթատեքստն այն է, որ հարձակումն իրականացրել են քրդերը:
Այդ ռեպորտաժը, որն առանց սաուդյան բարձր ղեկավարության «դաբրոյի» հազիվ թե լիներ, կարելի է նաեւ համարել նրանց «նվերը» Թեհրանին: Այսինքն, Իրաքի Սահմանադրությունն արգելում է իր երկրի տարածքում այլ երկրի դեմ ուղղված ռազմաբազաներ ունենալ, եւ հիմա, երբ սաուդների միջոցով այդ փաստը ֆիքսվում է, Իրանն արդեն բոլոր հնարավորություններն ունի դրանք ոչնչացնելու օպերացիա իրականացնելու համար, այդ թվում՝ Իրաքի տարածք մտնելով:
Իսկ ահա երեկ էլ իրանական փորձագիտական աղբյուրները շրջանառության մեջ դրեցին լուր այն մասին, որ Իրան-Իրաք սահմանին նկատվել է իրանցի զինվորականների տեղաշարժ, եւ. «Իրանը, հավանաբար, հարձակվելու է»:
Եթե այդ հարձակումը լինի, ապա նախ՝ դա միանշանակ ձեռնտու է Իրանին, Իրաքին, Սիրիային եւ, իհարկե, Թուրքիային: Սունի իսլամական աշխարհը, ըստ ամենայնի, կմնա չեզոք: Իսրայելն ու ԱՄՆ-ն կկորցնեն տարածաշրջանում իրենց հիմնական հարվածային ուժերից մեկը՝ քրդերին, որոնց բազայի հիման վրա մտածում են «Մեծ Քուրդիստան» ստեղծելու մասին՝ որպես մնացած ողջ տարածաշրջանի դեմ ուղղված հավատարիմ գործիք:
Դա կլինի Իրանի պատասխանը, եւ այս դեպքում ԱՄՆ-ին (Իսրայելին) կմնա որոշել՝ մտնո՞ւմ են պատերազմի մեջ: Եթե մտնում են, ապա առաջին բանը, որը կարող է ԱՄՆ-ն անել, Ուկրաինայի մասին մոռանալն է: Եթե չեն մտնում, ապա սա այնպիսի ծանր վարկանիշային հարված կդառնա ԱՄՆ-ի համար, որ էլի պետք է մոռանալ Ուկրաինայի մասին:
Ի դեպ, Իսրայելի միջուկային զենքն այս դեպքում լուծում չէ, քանի որ թուրքական աղբյուրները վերջին օրերին համառորեն պնդում են, որ Իրանն էլ արդեն մոտ 10-20 մարտագլխիկ ունի, որը բավարար է Իսրայելը մոխրակույտերի վերածելու համար:
ՔԵՐՈԲ ՍԱՐԳՍՅԱՆ