Ո՞ւմ օգտին է խաղում Նիկոլը` արգելափակելով ՀԱՊԿ ուժերի տեղակայումը

Վեր­ջին օ­րե­րին այդ­պես էլ չեն հան­դարտ­վում կրքե­րը՝ ՌԴ ԱԳ նա­խա­րար Սեր­գեյ Լավ­րո­վի վեր­ջին հայտ­նի հայ­տա­րա­րու­թյան հետ կապ­ված: Հի­շեց­նենք, «Ռոս­սի­ա 24» հե­ռուս­տա­ա­լի­քի ե­թե­րում Լավ­րո­վը մաս­նա­վո­րա­պես նման միտք հնչեց­րեց. «Ղա­րա­բա­ղյան հա­կա­մար­տու­թյան պատ­մու­թյու­նը տաս­նա­մյակ­նե­րի խորքն է գնում: Հա­յաս­տա­նը եր­կար-երկար տա­րի­ներ օ­կու­պաց­րել էր Ադր­բե­ջա­նի 7 շրջան­նե­րը… Ա­մեն դեպ­քում, ա­յո՝ Ադր­բե­ջա­նը վե­րա­դարձ­րեց այն հո­ղե­րը, ո­րոնք ի­րեն է­ին պատ­կա­նում»:

ԻՆՉ ԵՆ ՓՈՐ­ՁՈՒՄ «ՉՏԵՍ­ՆԵԼ» ՄԵՐ Ա­ՐԵՎՄ­ՏԱ­ՄՈԼ­ՆԵ­ՐԸ

Ան­մի­ջա­պես էլ հա­յաս­տա­նյան իշ­խա­նա­կան եւ ա­րեւմ­տա­մոլ շրջա­նակ­նե­րը էյ­ֆո­րիկ վի­ճա­կում հայտն­վե­ցին, թե սա էլ բա­րե­կամ Ռու­սաս­տա­նը, ո­րը օ­կու­պաց­ված է հա­մա­րում հայտ­նի 7 շրջան­նե­րը: Մի­այն թե այս­տեղ մեկ պարզ հարց կա՝ իսկ այդ ե՞րբ չէր հա­մա­րում: Ճիշտ է, խու­սա­փում էր «օկու­պաց­ված» տեր­մինն օգ­տա­գոր­ծել, բայց երբ ար­ցա­խյան կար­գա­վոր­մա­նը միտ­ված բո­լոր փաս­տաթղ­թե­րում, այդ թվում՝ այս­պես կոչ­ված «Լավ­րո­վի պլա­նում» խոս­վում էր 7 շրջա­նի վե­րա­դար­ձի մա­սին, ի­մաս­տը հենց նույ­նը չէ՞ր, որ մաս­նա­վո­րա­պես Ռու­սաս­տանն այդ 7 շրջա­նը առն­վազն Հա­յաս­տա­նի­նը կամ հա­յու­թյա­նը չէր հա­մա­րում:

Մյուս կող­մից էլ, այս հայ­տա­րա­րու­թյան հետ կապ­ված, աղմ­կող­նե­րը ո­րոշ պարզ փաս­տե­րի մա­սին են «մո­ռա­նում»: Նախ, օ­կու­պաց­ված է­ին այդ 7 շրջա­նները, թե՝ ոչ, ար­դեն քննար­կե­լը ժա­մա­նա­կավ­րեպ է. հի­մա ու­նենք բո­լո­րո­վին այլ ի­րո­ղու­թյուն: Հա­ջոր­դը, այդ «օկու­պաց­ված տա­րածք­նե­րի» մա­սին միտ­քը հատ­կա­պես իշ­խա­նա­մերձ աղ­բյուր­նե­րը կտրել են Լավ­րո­վի ընդ­հա­նուր խոս­քից, ո­րի շա­րու­նա­կու­թյան մեջ մեկ այլ փաստ է ընդգծ­ված, թե ինչ­պես Նի­կոլն ու Ա­լի­ե­ւը, Եվ­րա­մի­ու­թյան քա­վո­րու­թյամբ, Պրա­հա­յում փաս­տա­թուղթ ստո­րագ­րե­ցին, ո­րով 1991 թվա­կա­նի դեկ­տեմ­բե­րի Ալ­մա-Աթա­յի հռչա­կագ­րում շա­րադր­ված պայ­ման­նե­րի վե­րա­բե­րյալ հա­մա­ձայ­նա­գիր կնքե­լու պատ­րաս­տա­կա­մու­թյուն են հայտ­նել: Հի­շա­տակ­ված փաս­տաթղ­թի հա­մա­ձայն՝ նո­րան­կախ պե­տու­թյուն­նե­րի մի­ջեւ սահ­ման­ներն անց­նե­լու են խորհր­դա­յին հան­րա­պե­տու­թյուն­նե­րի վար­չա­կան սահ­ման­նե­րով, ա­վե­լորդ ան­գամ պար­զա­բա­նեց Լավ­րո­վը՝ ա­վե­լաց­նե­լով. «Ադրբե­ջա­նա­կան ԽՍՀ-ի կազ­մում գտնվում էր Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի Ինք­նա­վար Մար­զը: Մեզ հա­մար մի տե­սակ դժվար է նույ­նիսկ կողմ­նո­րոշ­վել հե­տա­գա քայ­լե­րում»: Իսկ թե ինչ է բխում Նի­կո­լի կող­մից նման փաս­տա­թուղթ ստո­րագ­րե­լուց, մի­ան­շա­նակ է. ե­թե Նի­կոլն օ­րի­նա­կան է հա­մա­րում Ալ­մա-Աթա­յի հռչա­կագ­րով սահ­մա­նագ­ծու­մը, ա­պա դրա­նով նա ոչ մի­այն 7 շրջան­նե­րը, այլ նա­եւ Ար­ցախն է հա­մա­րում Ադր­բե­ջա­նի մաս: Եվ քա­նի որ մոտ 3 տաս­նա­մյակ հայ­կա­կան ու­ժե­րը գտնվել են այդ­տեղ, ա­պա նի­կո­լյան փաս­տաթղ­թի տրա­մա­բա­նու­թյամբ, «օկու­պաց­րել» են ոչ մի­այն 7 շրջան­նե­րը, այլ նա­եւ՝ Ար­ցա­խը: Ու դրա­նից հե­տո դեռ Լավ­րո­վի՞ց ու Ռու­սաս­տա­նի՞ց են բո­ղո­քում, ո­րի հա­մար «մի տե­սակ դժվար է նույ­նիսկ կողմ­նո­րոշ­վել հե­տա­գա քայ­լե­րում»: Ընդ ո­րում, դա մի­այն մեկ բա­ցատ­րու­թյուն կա­րող է ու­նե­նալ: Այ­սինքն, ե­թե Ռու­սաս­տա­նը եւս հիմք ըն­դու­ներ Ալ­մա-Աթա­յի հռչա­կա­գի­րը, հի­մա կողմ­նո­րոշ­վե­լու հար­ցում ո­րե­ւէ դժվա­րու­թյուն չէր ու­նե­նա: Ու հա­կա­ռա­կը. ե­թե «դժվար է նույ­նիսկ կողմ­նո­րոշ­վել», ա­պա դա մեկ բան է նշա­նա­կում՝ Ալ­մա-Աթա­յի հռչա­կա­գի­րը հիմք չի հա­մա­րում, այն է՝ աս­վածն Ար­ցա­խի կար­գա­վի­ճա­կի այլ տար­բե­րա­կի մա­սին բա­ցա­հայտ ակ­նարկ է՝ ի տար­բե­րու­թյուն Նի­կո­լի:

Վեր­ջա­պես, «օկու­պաց­ված 7 շրջա­նի» մա­սին միտքն ա­ռա­ջին պլան մղող­նե­րը փոր­ձում են Լավ­րո­վի հայ­տա­րա­րու­թյան ա­մե­նա­կա­րե­ւոր, մի­ան­գա­մայն ար­դի­ա­կան եւ գործ­նա­կան մտքից ու­շադ­րու­թյուն շե­ղել: Հայ­տա­րա­րու­թյան հիմ­նա­կան ի­մաս­տը ոչ թե պատ­մա­կան էքս­կուրսն էր, այլ ՀԱՊԿ-ի գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րը՝ ան­դամ երկր­նե­րին օգ­նե­լու հար­ցում: Եվ այս հա­մա­տեքս­տում էլ Լավ­րո­վը հնչեց­րեց մեզ հա­մար ա­մե­նա­կա­րե­ւոր միտ­քը՝ Հա­յաս­տա­նին ՀԱՊԿ-ի օգ­նու­թյան հայտ­նի եւ ար­դեն ա­միս­ներ շա­րու­նակ օ­րա­կար­գում գտնվող խնդրի հետ կապ­ված: Այն է՝ ըստ Լավ­րո­վի,  Հա­յաս­տա­նում ՀԱՊԿ ա­ռա­քե­լու­թյուն տե­ղա­կա­յել Ռու­սաս­տա­նի հա­մար այս պա­հին էլ ար­դի­ա­կան է: «Առա­ջար­կը դեռ սե­ղա­նին է: Ե­թե մեր հայ դաշ­նա­կից­ներն ու ըն­կեր­նե­րը դեռ հե­տաքրքր­ված են դրա­նում, այս ա­ռա­քե­լու­թյու­նը կա­րող է տե­ղա­կայ­վել բա­ռա­ցի­ո­րեն մեկ կամ եր­կու օր­վա ըն­թաց­քում»,-  հայ­տա­րա­րեց նա: Ա­պա նա­եւ ման­րա­մաս­նեց. «Այդ պլա­նը պատ­րաստ­վել է բա­վա­կա­նին վա­ղուց, բայց հայ­կա­կան կող­մը մեզ չի շտա­պեց­րել: Ե­րե­ւա­նի գա­գաթ­ա­ժո­ղո­վում մենք վերջ­նա­կան տես­քի բե­րե­ցինք հա­մա­պա­տաս­խան ո­րոշ­ման տեքս­տը, սա­կայն հայ գոր­ծըն­կեր­ներն ա­սա­ցին, որ այդ ո­րո­շումն ի­րենց պետք կգա մի­այն այն դեպ­քում, ե­թե դրա­նում կտրա­կա­նա­պես դա­տա­պարտ­են Ադր­բե­ջա­նին »: Սա­կայն՝ «Ոչ բո­լորն է­ին պատ­րաստ կա­տա­րել Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի պա­հան­ջը», քա­նի որ դա ար­դեն ոչ թե ռազ­մա­կան, այլ՝ քա­ղա­քա­կան մո­տե­ցում է:

ՀԱ­ՅԱՍ­ՏԱ­ՆԻՆ ՊԵ՞ՏՔ Է ՀԱՊԿ Ա­ՌԱ­ՔԵ­ԼՈՒ­ԹՅՈՒ­ՆԸ

Այս­պի­սով, նո­րից գա­լիս ենք այն խնդրին, որ Հա­յաս­տա­նը հա­մա­ռո­րեն հնա­րա­վո­րու­թյուն չի տա­լիս ՀԱՊԿ ա­ռա­քե­լու­թյա­նը՝ կա­տա­րել այն կոնկ­րետ ռազ­մա­կան խնդի­րը, ո­րի հա­մար, չմո­ռա­նանք, հենց Հա­յաս­տանն էր դի­մել ՀԱՊԿ-ին: Ընդ ո­րում, դեռ ան­ցած տար­վա սեպ­տեմ­բե­րի 14-ին Նի­կո­լը պաշ­տո­նա­պես հայ­տա­րա­րեց, որ ՀԱՊԿ-ին դի­մել են կազ­մա­կեր­պու­թյան 4-րդ հոդ­վա­ծով՝ ման­րա­մաս­նե­լով. « 4-րդ հոդ­վա­ծը սահ­մա­նում է, որ ՀԱՊԿ ան­դամ երկր­նե­րից մե­կի նկատ­մամբ ագ­րե­սի­ան հա­մար­վում է ագ­րե­սի­ա մյուս երկր­նե­րի նկատ­մամբ: ՀԱՊԿ-ից Հա­յաս­տա­նը խնդրել է օգ­նու­թյուն, այդ թվում` ռազ­մա­կան՝ Հա­յաս­տա­նի տա­րած­քից ադր­բե­ջա­նա­կան ԶՈւ-ի դուրս­բե­րումն ա­պա­հո­վե­լու հա­մար»: Ճիշտ է, նա նա­եւ հայ­տա­րա­րեց, թե ՀԱՊԿ-ից ակն­կա­լում են ոչ մի­այն ռազ­մա­կան, այ­լեւ դի­վա­նա­գի­տա­կան ա­ջակ­ցու­թյուն, սա­կայն մի­ա­ժա­մա­նակ հաս­կա­նա­լի էր, որ դա այլ դաշ­տում է եւ ո­րե­ւէ կապ չու­նի 4-րդ հոդ­վա­ծի հետ:

Բայց ա­հա դրան հա­ջոր­դեց «տա­րօ­րի­նա­կու­թյուն­նե­րի» շա­րա­նը, որը, դա­տե­լով Լավ­րո­վի հայ­տա­րա­րու­թյու­նից, այս պա­հին էլ դեռ շա­րու­նակ­վում է: Այն է՝ թե­եւ ռա­զմա­կան օգ­նու­թյան ա­ռա­ջար­կի «պլա­նը պատ­րաստ­վել է բա­վա­կա­նին վա­ղուց», սա­կայն ա­միս­ներ են ան­ցել, եւ Նի­կո­լը դեռ այն չի ըն­դու­նում եւ ի սկզ­բա­նե էլ ան­տար­բե­րու­թյուն է ցու­ցա­բե­րել: Պատ­ճա­ռա­բա­նու­թյու­նը հայտ­նի է՝ պա­հան­ջում է քա­ղա­քա­կան գնա­հա­տա­կան, ո­րը, կրկնենք, այլ թե­մա է եւ բուն դի­մու­մի ու 4-րդ հոդ­վա­ծի հետ ո­րե­ւէ կապ չու­նի: Այ­սինքն, կա­րե­լի է կոնկ­րետ այդ օգ­նու­թյու­նն ըն­դու­նել, 1-2 օ­րում խա­ղա­ղա­պահ ա­ռա­քե­լու­թյու­նը տե­ղա­կա­յել (որը «վերջ­նա­կան տես­քի է բեր­վել», այ­սինքն՝ նա­եւ Հա­յաս­տա­նի հա­մար է մե­խա­նիզմ­նե­րի մա­սով ըն­դու­նե­լի ե­ղել), ա­պա շա­րու­նա­կել քա­ղա­քա­կան մա­սով քննար­կում­նե­րը: Բայց ոչ, ա­ռա­ջար­կը դեռ «սե­ղա­նին է», սա­կայն ո­րե­ւէ շարժ չկա: Ու դա այն դեպ­քում, երբ վեր­ջերս ՌԴ-ում Հա­յաս­տա­նը ներ­կա­յաց­նող նի­կո­լյան դես­պան Վա­ղար­շակն իր հեր­թին հայ­տա­րա­րեց, թե Հա­յաս­տա­նը չի հրա­ժար­վել Ադր­բե­ջա­նի հետ սահ­մա­նին Հա­վա­քա­կան անվ­տան­գու­թյան պայ­մա­նագ­րի կազ­մա­կեր­պու­թյան (ՀԱՊԿ) ա­ռա­քե­լու­թյան տե­ղա­կա­յու­մից: Բայց փո­խա­րե­նը, ՀԱՊԿ ան­դամ պե­տու­թյուն­նե­րի խորհր­դա­րան­նե­րի կո­մի­տե­նե­րի (հանձ­նա­ժո­ղով­նե­րի) նա­խա­գահ­նե­րի խորհր­դակ­ցու­թյա­նը մաս­նակ­ցե­լու հա­մար օ­րերս ՌԴ-ում էր ՀՀ ԱԺ-ի պատ­վի­րա­կու­թյու­նը, ո­րը եւս, ըստ տա­րած­ված լու­րե­րի, նույն՝ «քա­ղա­քա­կան գնա­հա­տա­կան» պատ­ճա­ռա­բա­նու­թյամբ կրկին մեր­ժել է ա­ռա­քե­լու­թյան տե­ղա­կայ­ման ա­ռա­ջար­կը: Ու երբ այս ա­մե­նին հա­ջոր­դեց Լավ­րո­վի հայ­տա­րա­րու­թյու­նը՝ «օկու­պա­ցի­ա» տեր­մի­նով հան­դերձ, ա­պա դա ա­վե­լորդ ան­գամ հու­շում է նի­կո­լյան այս «տա­րօ­րի­նակ» խա­ղե­րի մա­սին Մոսկ­վա­յի ա­ճող դժգո­հու­թյան մա­սին:

Հաշ­վի առ­նե­լով, որ այս ամ­բողջ պատ­մու­թյու­նը նա­եւ մեկ այլ են­թա­տեքստ ու­նի: Այ­սինքն, ի­րա­կա­նում Հա­յաս­տա­նին պե՞տք է այդ ա­ռա­քե­լու­թյու­նը, ի՞նչ է այն տա­լու: Այդ հար­ցը, չնա­յած, ա­վե­լորդ է դառ­նում, հաշ­վի առ­նե­լով, որ խոս­քը այն մա­սին է, որ նման եր­կա­րա­ժամ­կետ ա­ռա­քե­լու­թյան առ­կա­յու­թյան պա­րա­գա­յում Ա­լի­ե­ւը պետք է շատ եր­կար մտա­ծի՝ Հա­յաս­տա­նի սահ­ման­նե­րի ուղ­ղու­թյամբ նոր ագ­րե­սի­ա­յի դեպ­քում, դա մի­ան­շա­նակ է: Մո­տա­վո­րա­պես այն­պես, ինչ­պես Ա­լի­ե­ւի ռազ­մա­տեն­չու­թյու­նը նվա­զեց­նում է Ար­ցա­խում տե­ղա­կայ­ված ա­ռա­քե­լու­թյու­նը: Այ­սինքն, մասշ­տա­բա­յին հար­ձա­կու­մը կնշա­նա­կի հար­ձա­կում ոչ թե պար­զա­պես Հա­յաս­տա­նի, այլ այն­տեղ գտնվող ՀԱՊԿ դրո­շի վրա, ո­րը, ի­հար­կե, ա­ռա­ջին հեր­թին հաս­կաց­վում է՝ որ­պես ռու­սա­կան դրոշ: Ի դեպ, Նի­կո­լը Հա­յաս­տա­նում կա­յա­նա­լիք ՀԱՊԿ զո­րա­վար­ժու­թյու­նը չե­ղար­կեց նման մի «բա­ցատ­րու­թյամբ»՝ կգան, կգնան, հե­տո մենք մե­նակ կմնանք ադր­բե­ջա­նա­թուր­քա­կան ագ­րե­սի­ա­յի դեմ: Բայց ա­հա նրան նույն ՀԱՊԿ-ի ա­նու­նից ա­ռա­ջար­կում են՝ գալ եւ եր­կար ժա­մա­նա­կով մնալ, ու է­լի հա­մա­ռո­րեն մեր­ժում է:

Ա­մեն դեպ­քում, երբ Լավ­րո­վը ՀԱՊԿ ու­ժե­րի թե­ման հեր­թա­կան ան­գամ օ­րա­կարգ բե­րեց, ա­պա դժվար չէ կռա­հել, որ դա մի կող­մից էլ Բա­քուն կա­րող է ի­րեն ուղղ­ված մե­սիջ հա­մա­րել: Այն ի­մաս­տով, որ թե­եւ Նի­կո­լը դեռ դեմ է, բայց կկա­րո­ղա­նա՞ եր­կար դի­մադ­րել, ե­թե, օ­րի­նակ, Ուկ­րա­ի­նա­յում ի­րա­վի­ճա­կի ար­մա­տա­կան փո­փո­խու­թյուն լի­նի:

Ու­րեմն, այս ի­րա­վի­ճա­կում Հա­յաս­տա­նին (նա­եւ Ար­ցա­խին) պե՞տք է, որ սահ­ման­նե­րին ՀԱՊԿ ա­ռա­քե­լու­թյու­նը գոր­ծի. մի­ան­շա­նակ: Իսկ Ադր­բե­ջա­նին պե՞տք է. սա էլ մի­ան­շա­նակ, բայց՝ ոչ, ու ո­րե­ւէ մե­կը կա­րո՞ղ է հա­կա­ճա­ռել, որ նույն բա­նը նա­եւ Ա­րեւ­մուտ­քը չի ցան­կա­նում:

Եվ գա­լիս ենք ա­մե­նա­պարզ հար­ցին՝ իսկ ո՞ւմ օգ­տին է գոր­ծում Նի­կո­լը՝ նման ա­նի­մաստ պատ­ճա­ռա­բա­նու­թյամբ ար­գե­լա­փա­կե­լով ՀԱՊԿ ա­ռա­քե­լու­թյան տե­ղա­կա­յու­մը Հա­յաս­տա­նի սահ­մա­նին:

ՔԵ­ՐՈԲ ՍԱՐԳ­ՍՅԱՆ