ՀԱՊԿ-Ը եվրոպական «խաղաղապահներով» փոխարինելու շանսերը մեծ չեն

Կարճ ա­սած, որ ՀԱՊԿ-ին դիմելու եւ հետո խաղաղապահներին Հայաստանի սահմաններ չթողնելու այս ամբողջ պատմության իրական իմաստը ոչ թե Դաշինքից օգ­նու­թյուն ստա­նալն էր (տե´ս նաեւ https://iravunk.com/?p=248238&l=am), այլ քա­րոզ­չա­կան տրյուկ սար­քե­լը, թե, տե­սեք, դի­մե­ցինք, բայց չօգ­նե­ցին, դեռ ան­ցած տար­վա սեպ­տեմ­բե­րին էր հաս­կա­նա­լի: Իսկ դրան հա­ջոր­դած եւ դեռ շա­րու­նակ­վող ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը մի­այն ա­վե­լի են հաս­տա­տում դա: Ընդ ո­րում, տրա­մա­բա­նու­թյու­նը հու­շում է, որ «ռուս­նե­րը չօգ­նե­ցին» այդ խա­ղի երկ­րորդ բա­ղադ­րիչն էլ պետք է դառ­նար եվ­րո­պա­կան կոն­տին­գեն­տի տե­ղա­կա­յու­մը, թե, տե­սեք, «Արեւ­մուտ­քը օգ­նեց»: Մի­այն թե այդ խա­ղը բա­վա­կան թե­րի էր: Նախ, այդ Ա­րեւ­մուտ­քը, այն է՝ եվ­րո­պա­կան ինչ-որ ան­հաս­կա­նա­լի ա­ռա­քե­լու­թյուն եր­կու ա­միս Հա­յաս­տա­նի սահ­ման­նե­րին չգի­տես ինչ էր ա­նում եւ վեր­ջում թո­ղեց-փա­խավ, հենց որ Լա­չի­նը շրջա­փակ­վեց: Ու ան­մի­ջա­պես էլ նոր խաղ սկսվեց, ըստ ո­րի՝ եվ­րո­պա­ցի­նե­րը հի­մա էլ ու­զում են Լա­չի­նի մի­ջանց­քը «փրկել»: Ու դա հաս­կա­նա­լի է. Հա­յաս­տա­նի սահ­ման­նե­րին կանգ­նե­լը ինչ-որ բան Եվ­րո­պա­յին չի տա­լիս, պետք է Լա­չի­նի մի­ջանց­քի վե­րահս­կո­ղու­թյու­նը վերց­նել: Եվ այն, որ մի­ջանց­քը փա­կելն ու այս վի­ճա­կը ստեղ­ծե­լը այդ խա­ղի բա­ղադ­րիչ­նե­րից էր, դա էլ դժվար չէ հաս­կա­նալ, նա­եւ հաշ­վի առ­նե­լով, թե այս ա­մե­նի հե­տե­ւում ինչ­պես է ցցված Mi-6-ի «ականջ­նե­րը»: Բայց դա էլ կար­ծես թե չի ստացվում: Լա­չի­նի մի­ջանցք մտնել ռուս­նե­րը չեն թող­նում, իսկ ռու­սա­կան կոն­տին­գեն­տին հե­ռա­նա­լու պա­հանջ ոչ թե նույ­նիսկ Նի­կո­լը, այլ նա­եւ Ա­լի­ե­ւը չի կա­րող ներ­կա­յաց­նել:

Ճիշտ է, Միր­զո­յան Ա­րա­րա­տը վեր­ջին ժա­մա­նակ­ներս հա­ճախ է բրյու­սել­ներ եւ բեռ­լին­ներ վա­զում՝ «ՀՀ-ԵՄ փոխ­գոր­ծակ­ցու­թյան ընդ­լայն­ման», «Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սում կա­յու­նու­թյան եւ անվ­տան­գու­թյան մար­տահ­րա­վեր­նե­րի», «Հա­յաս­տան-Ադրբե­ջան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի կար­գա­վոր­ման գոր­ծըն­թա­ցի» եւ այլ հար­ցեր քննար­կե­լու հա­մար, թե­եւ այդ բո­լոր հար­ցե­րին խառն­վե­լու ո­րե­ւէ ման­դատ ԵՄ-ն, ա­ռա­վել եւս՝ Գեր­մա­նի­ան, չու­նեն: Բայց է­լի ան­հաս­կա­նա­լի է մնում, թե ի՞նչ կա­րող են մո­գո­նել, որ Լա­չի­նի մի­ջանց­քում եվ­րո­պա­կան կոն­տին­գենտ տե­ղա­կա­յեն: Այն նույն Եվ­րո­պա­յի, որ, կրկնենք, ի տար­բե­րու­թյուն ռուս­նե­րի, Ալ­մա-Աթա­յի հռչա­կագ­րով հայ-ադրբե­ջա­նա­կան հար­ցե­րը լու­ծե­լու ոչ թե կողմ­նա­կի­ցը, այլ՝ նա­խա­ձեռ­նողն է: Ու երբ Լա­չի­նի մի­ջանցքն էլ հան­կարծ կա­րո­ղա­նան վե­րահս­կո­ղու­թյան տակ առ­նել, հե­տե­ւան­քը դառ­նում է մի­ան­շա­նակ:

Ամ­բողջ հարցն այն է, թե Հա­յաս­տան-Արցախ ուղ­ղու­թյամբ դիր­քա­վոր­վե­լու ա­րեւմ­տյան շան­սե­րը ի­րա­տե­սա­կան կա­րո՞ղ են դառ­նալ: Հաշ­վի առ­նե­լով, որ, ի­հար­կե, կա­րող են եր­կու-երեք հա­րյուր եվ­րո­պա­ցի դի­տորդ­նե­րի ու­ղար­կել, սա­կայն դա խնդրի լու­ծում չէ: Պետք է ո­րո­շա­կի ռազ­մա­կան ուժ, հաշ­վի առ­նե­լով, որ մի­այն ռուս­նե­րին հե­ռաց­նե­լը չէ, որ կտա անհ­րա­ժեշտ է­ֆեկ­տը: Կա նա­եւ Ի­րա­նի գոր­ծո­նը, եւ Թեհ­րա­նը ներ­կա­յումս, էլ ա­վե­լի քան նախ­կի­նում, պարզ հաս­կա­նում է, որ նման ի­րա­վի­ճա­կում իր դեմ ռազ­մա­կան ար­շավ, այն էլ՝ ար­եւմ­տյան մի ամ­բողջ կո­ա­լի­ցի­ա­յի ներգ­րավ­մամբ, դառ­նա­լու է ան­խու­սա­փե­լի: Ա­ռա­վել եւս, որ ըստ տար­բեր աղ­բյուր­նե­րի, ԱՄՆ-ն ար­դեն իսկ նա­խա­ձեռ­նել է նման կո­ա­լի­ցի­ա­յի ստեղծ­ման գոր­ծըն­թաց, եւ թող տա­րօ­րի­նակ չթվա, սա­կայն ներ­կա հիմ­նա­կան քննար­կում­ներն ըն­թա­նում են Իս­րա­յե­լի եւ Նի­կո­լի կող­մից ջեր­մո­րեն սիր­ված Ֆրան­սի­ա­յի մի­ջեւ: Ու պատ­կերն էլ ա­վե­լի է ամ­բող­ջա­նում, երբ հի­շում ենք, որ «պա­տա­հա­կա­նո­րեն» հենց նույն Ֆրան­սի­ան՝ Մակ­րոնն էր, որ կա­տա­րում էր «Բրյու­սե­լի ձե­ւա­չա­փով» Ար­ցախն Ադր­բե­ջա­նին հանձ­նե­լու եւ հայ-ադրբե­ջա­նա­կան «խա­ղա­ղու­թյան պայ­մա­նա­գիր» կնքե­լու խա­ղի միջ­նոր­դի դե­րը:

Մի­այն թե ամ­բողջ խնդիրն այն է, որ, հաշ­վի առ­նե­լով նա­եւ Ի­րա­նի ռազ­մա­կան պո­տեն­ցիա­լը, ա­ռանց Թուր­քի­ա­յի ուղ­ղա­կի մաս­նակ­ցու­թյան այդ գլո­բալ ծրա­գիրն ա­ռաջ տա­նե­լ հնա­րա­վոր չէ: Իսկ Թուր­քի­ան ակն­հայ­տո­րեն դեռ սպա­սում­նե­րի մեջ է, կապ­ված ինչ­պես ա­ռա­ջի­կա նա­խա­գա­հա­կան ընտ­րու­թյուն­նե­րի, այն­պես էլ Ուկ­րա­ի­նա­յում պա­տե­րազ­մի հե­տա­գա ըն­թաց­քի հետ:

Չնա­յած, ե­րեկ­վա երկ­րա­շարժն էլ իր հեր­թին, ան­շուշտ, իր ուղ­ղում­նե­րը կմտցնի ռազ­մա­քա­ղա­քա­կան ներ­կա ի­րո­ղու­թյուն­նե­րի մեջ: Թուր­քի­ա­յում մեծ ա­վե­րա­ծու­թյուն­ներ են, ո­րը հա­վե­լյալ ճնշում­ներ ա­ռաջ կբե­րի Էր­դո­ղա­նի վրա: Էլ ա­վե­լի մեծ ա­վե­րա­ծու­թյուն­ներ են Սի­րի­ա­յում: Սա­կայն մեկ նյո­ւանս եւս. է­պի­կենտ­րո­նը թուրք-սի­րի­ա­կան սահ­մա­նի այն հատ­վա­ծում է, որ­տեղ սի­րի­ա­կան տա­րած­քում, թուր­քա­կան վե­րահս­կո­ղու­թյան գո­տին է: Այ­սինքն, թե­եւ պաշ­տո­նա­պես հա­մար­վում է, որ Սի­րի­ա­յում մեծ ա­վե­րա­ծու­թյուն­ներ են, սա­կայն հիմ­նա­կան հար­վա­ծը բա­ժին է հա­սել այն գո­տուն, որ­տեղ Թուր­քի­ա­յի կող­մից կա­ռա­վար­վող ու­ժերն են: Եվ այս հան­գա­ման­քը նո­րից ազ­դե­լու է Էր­դո­ղա­նի ռազ­մա­կան պո­տեն­ցիա­լի վրա: Ար­դյուն­քում, թե­եւ Էր­դո­ղանն ա­ռանց այդ էլ ա­մեն կերպ ցույց էր տա­լիս, որ չի պատ­րաստ­վում մտնել ռուս-իրա­նա­կան ուղ­ղու­թյամբ հա­կա­մար­տու­թյան մեջ, ա­պա հի­մա երկ­րա­շար­ժը պետք է որ էլ ա­վե­լի ամ­րապն­դի նրա այդ մո­տե­ցու­մը:

Ար­դյուն­քում, կար­ծես թե ՀԱՊԿ-ին եվ­րո­պա­ցի «խա­ղա­ղա­պահ­նե­րով» փո­խա­րի­նե­լու շան­սե­րը, մեղմ ա­սած, մեծ չեն: Այն ա­ռու­մով, որ այդ­պես էլ տե­սա­նե­լի չի դառ­նում այն ռազ­մա­կան պո­տեն­ցիա­լը, ո­րի վրա կա­րող են հեն­վել:

ՔԵ­ՐՈԲ ՍԱՐԳ­ՍՅԱՆ